سرگیجه احساس سبکی سر، گیج و منگ یاعدم تعادل است. این حالت به اندام‌های حسی، به ویژه چشم‌ها و گوش‌ها مرتبط است، بنابراین گاهی اوقات می‌تواند باعث غش شود. سرگیجه به خودی خود یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از اختلالات مختلف است. سرگیجه شایع است و هر سرگیجه‌ای آنهم به صورت گاه به گاه جای نگرانی ندارد. با این حال، اگر دوره‌های مکرر سرگیجه را بدون دلیل واضح یا برای مدت طولانی تجربه می‌کنید، فورا به پزشک مراجعه کنید تا شما را معاینه کند. در ادامه مطلب درباره نحوه درمان سرگیجه؛ راه‌های تشخیص علت سرگیجه و سایر موارد صحبت خواهیم کرد.
علت سرگیجه از چیست؟
سرگیجه دلایل مختلفی دارد که در ادامه علت سرگیجه را بررسی می‌کنیم.
سرگیجه و عدم تعادل
سرگیجه واقعی احساس سبکی سر یا تقریبا غش کردن را به همراه دارد. ممکن است شباهت‌هایی بین سرگیجه وعدم تعادل وجود داشته باشد. اما این دو اصطلاح احساسات متمایز را توصیف می‌کنند. سرگیجه احساسی مانند چرخیدن اتاق دور سرتان را نشان می‌دهد. همچنین ممکن است مشکل حرکتی داشته باشید یا احساس کنید که انگار به یک طرف خم شده‌اید. عدم تعادل از دست دادن تعادل است.
یکی از علل شایع سرگیجه، سرگیجه موضعی خوش خیم (BPV) است. BPV زمانی که فرد به سرعت موقعیت خود را تغییر می‌دهد، مانند نشستن در رختخواب پس از دراز کشیدن، منجر به سرگیجه کوتاه مدت می‌شود.
علت سرگیجه از گوش
سرگیجه وعدم تعادل نیز می‌تواند توسط بیماری منیر (اختلالات شنوایی) ایجاد شود. این عارضه باعث تجمع مایع در گوش همراه با پری گوش، کاهش شنوایی و وزوز گوش می‌شود. یکی دیگر از علل احتمالی سرگیجه وعدم تعادل، نوروم آکوستیک است. این تومور غیرسرطانی روی عصب دهلیزی (عصب شنوایی) تشکیل می‌شود که گوش داخلی را به مغز متصل می‌کند.
همچنین سرگیجه می‌تواند ناشی از مشکل در گوش داخلی باشد که ناحیه‌ای است که حرکت را حس می‌کند و تعادل را تنظیم می‌کند. این مشکلات شامل کم شنوایی است.
علت سرگیجه به خاطر کمبود آب
از دست دادن بیش از حد مایعات می‌تواند منجر به کم آبی بدن شود که یکی از شایع‌ترین علل سرگیجه است. علائم کم آبی بدن شامل تشنگی و خشکی پوست است.
علت سرگیجه بعد از مصرف دارو
سرگیجه ممکن است با برخی داروها نیز مرتبط باشد، از جمله موارد زیر:
- شل کننده های عضلانی؛
- داروهای ضد صرع؛
- آنتی هیستامین ها؛
- داروهای فشار خون؛
سایر علل احتمالی و علت سرگیجه تنگی نفس
برخی دیگر از علل بالقوه سرگیجه عبارتند از:
- افت ناگهانی فشار خون: کاهش ناگهانی فشار خون ممکن است به دلیل شرایط پزشکی مختلف یا حتی از ایستادن (افت فشار خون ارتواستاتیک) ایجاد شود. این موضوع می‌تواند منجر به سرگیجه و افتادن، به ویژه در افراد مسن شود.
- کاردیومیوپاتی: در این بیماری، ماهیچه‌های قلب سفت و ضعیف می‌شوند و خون کمتری پمپاژ می‌کنند. علائم می‌تواند شامل سرگیجه، غش و مشکلات تنفسی باشد.
- حمله قلبی: در حالی که درد قفسه سینه شایع ترین نشانه حمله قلبی است، سرگیجه یا سبکی سر نیز می تواند از علائم باشد. اگر خون کافی به مغزتان نرسد، رخ می‌دهند.
- آریتمی: آریتمی زمانی رخ می‌دهد که ضربان قلب با سرعت غیر معمولی باشد و می‌تواند باعث سرگیجه، سبکی سر یا تنگی نفس شود.
- مشکلات گردش خون: کاردیومیوپاتی، حمله قلبی و سایر بیماری‌های قلبی می‌تواند منجر به مشکلات گردش خون شود، جایی که قلب شما قادر به پمپاژ خون کافی نیست. این موضوع می‌تواند باعث ایجاد احساس سرگیجه در شما شود.
- ورزش بیش از حد: ورزش بیش از حد ممکن است باعث سرگیجه یا سبکی سر شود. همچنین می‌تواند منجر به کم آبی و گرمازدگی شود که هر دو می‌توانند باعث سرگیجه شوند.
- گرمازدگی: اگر در یک محیط گرم هستید و بیش از حد عرق می‌کنید، احتمالا دچار گرمازدگی شده‌اید. این وضعیت ممکن است باعث ایجاد احساس سرگیجه، تشنگی و ضعف در شما شود.
- کاهش حجم خون: حجم کم خون می‌تواند در نتیجه خونریزی یا کم آبی بدن باشد و می‌تواند باعث سرگیجه، خستگی و فشار خون پایین شود.
- اختلالات اضطرابی: سرگیجه ممکن است با اضطراب و بدون هیچ دلیل فیزیکی دیگری مرتبط باشد. ممکن است دوره‌های مکرر سرگیجه داشته باشید.
- کم خونی: کم خونی به تعداد کم گلبول های قرمز خون گفته می شود. سطوح پایین هموگلوبین غنی از آهن در گلبول های قرمز به این معنی است که سلول ها نمی توانند اکسیژن کافی را در سراسر بدن حمل کنند. کمبود اکسیژن ناشی از کم خونی ممکن است باعث احساس سرگیجه، خستگی یا تنگی نفس شود. برخی افراد که مشکل تنفسی دارند و پزشک به آنها توصیه می کند که کرایه دستگاه اکسیژن ساز را جدی بگیریند.
- هیپوگلیسمی: هیپوگلیسمی یا قند خون پایین می تواند باعث ایجاد احساس لرزش، سبکی سر یا گرسنگی شود. هیپوگلیسمی شدید یک بیماری جدی است که می تواند باعث تشنج شود. سایر علائم مرتبط با هیپوگلیسمی را کشف کنید.
- مسمومیت با مونوکسید کربن: اگر دودهای مونوکسید کربن از ماشین‌ها، کوره‌ها یا سایر موارد در داخل خانه جمع شوند، تنفس آنها می‌تواند کشنده باشد. سرگیجه، سردرد و استفراغ همه علائم هستند.
- مولتیپل اسکلروزیس (MS): مولتیپل اسکلروزیس (MS) به مغز و نخاع آسیب می‌رساند. باعث ایجاد طیفی از علائم می‌شود که می‌تواند شامل سرگیجه باشد.
- بیماری پارکینسون: سرگیجه یکی از علائم شایع بیماری پارکینسون است، یک وضعیت عصبی که باعث ایجاد لرزش و مشکلات تعادلی می‌شود. سرگیجه ممکن است در مراحل بعدی پارکینسون آشکارتر شود.
سرگیجه به علت عفونت
انواع عفونت‌ها با سرگیجه همراه هستند. این موارد عبارتند از:
- ویروس کرونا: ممکن است در هنگام ابتلا یا بهبودی از کرونا احساس سرگیجه داشته باشید. سرگیجه ممکن است با سردرد و از دست دادن تعادل همراه باشد.
- سایر عفونت‌های ویروسی: سایر عفونت‌های ویروسی مانند آنفولانزا یا سرماخوردگی نیز ممکن است باعث سرگیجه یا سبکی سر در شما شوند. این عفونت‌ها ممکن است با کم آبی بدن نیز همراه باشد.
- عفونت گوش: عفونت گوش ممکن است منجر به التهاب در گوش داخلی شود و باعث سرگیجه و اختلال در تعادل شود. عفونت گوش با علل باکتریایی و ویروسی همراه است.
- لابیرنتیت و نوریت دهلیزی: لابیرنتیت و نوریت دهلیزی زمانی رخ می‌دهد که اعصاب خاصی در گوش داخلی شما ملتهب شود. محرک‌ها اغلب شامل عفونت‌های ویروسی هستند اما می‌توانند متفاوت باشند. عفونت‌های باکتریایی در افراد مبتلا به لابیرنتیت بیشتر از افراد مبتلا به نوریت دهلیزی است.
- در موارد نادر، سکته مغزی، تومور بدخیم یا اختلال مغزی دیگر می‌تواند باعث سرگیجه شود.
سرگیجه چه علائمی دارد؟
افرادی که سرگیجه دارند ممکن است احساسات مختلفی را تجربه کنند، از جمله:
- سبکی سر یا ضعف؛
- حس کاذب چرخیدن؛
- بی ثباتی؛
- از دست دادن تعادل؛
- احساس شناور بودن.
گاهی اوقات سرگیجه با حالت تهوع، استفراغ یا غش همراه است. اگر این علائم را برای مدت طولانی دارید، به دنبال کمک فوری پزشکی باشید.
آیا سرگیجه خطرناک است؟
در صورت بروز حملات مکرر سرگیجه مهم است که به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت بروز سرگیجه ناگهانی همراه با موارد زیر فورا به اورژانس اطلاع دهید:
- یک ضربه به سر؛
- سردرد؛
- سفتی گردن؛
- تب بالا؛
- استفراغ مداوم؛
- تاری دید؛
- از دست دادن شنوایی؛
- وزوز گوش؛
- مشکل در صحبت کردن؛
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن؛
- افتادگی چشم یا دهان؛
- از دست دادن هوشیاری؛
- درد قفسه سینه؛
- تپش قلب یا ضربان قلب پایین.
این علائم می‌تواند نشان دهنده یک مشکل جدی سلامتی باشد، بنابراین مهم است که در اسرع وقت به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. بر اساس یک مطالعه سوئدی در سال ۲۰۲۱.۵ درصد از افرادی که از خدمات اورژانسی برای سرگیجه استفاده می‌کردند، دارای یک مشکل پزشکی حساس بودند. اگر در حال حاضر توانایی بستری شدن در بیمارستان را ندارید، کرایه تجهیزات پزشکی گزینه مناسبی برای شماست.
راه های درمان سرگیجه
درمان سرگیجه بر علت اصلی تمرکز دارد. در بیشتر موارد، درمان‌های خانگی و درمان‌های پزشکی می‌توانند به شما در مدیریت علت زمینه‌ای کمک کنند. موارد زیر درمان‌های بالقوه برای علل سرگیجه هستند:
- BPV و سرگیجه: BPV یک علت شایع سرگیجه، اغلب قابل حل است. این تمرین شامل چرخاندن سر به روش‌های خاصی برای کمک به کاهش علائم سرگیجه است. جراحی معمولا مورد نیاز نیست اما این یک گزینه برای افرادی است که نمی‌توانند BPV خود را در غیر این صورت مدیریت کنند.
- بیماری منیر: این بیماری هیچ درمانی ندارد اما ممکن است با داروها، رژیم غذایی سالم کم نمک، تزریق آنتی بیوتیک یا کورتیکواستروئید یا جراحی گوش بهبود یابد.
- نوروم آکوستیک: اگر تومور رشد کند، ممکن است به پرتو یا جراحی نیاز داشته باشید.
- کم آبی بدن: برای کمک به درمان کم آبی، مایعات فراوان بنوشید.
- میگرن: درمان حملات میگرن شامل داروها و تغییرات سبک زندگی، مانند یادگیری شناسایی و اجتناب از محرک‌های میگرن است.
- الکل: مصرف کمتر الکل ممکن است به شما در جلوگیری از سرگیجه ناشی از مصرف بیش از حد کمک کند.
- مشکلات گوش داخلی: ممکن است بتوانید مشکلات گوش داخلی را با داروها یا ورزش‌های خانگی مدیریت کنید که به شما در حفظ تعادل کمک می‌کند.
- داروها: اگر به نظر می‌رسد داروها باعث سرگیجه شما می‌شوند، با پزشک در مورد تغییر دارو یا دوز خود صحبت کنید.
- کاهش ناگهانی فشار خون: درمان فشار خون پایین ناگهانی بستگی به علت یا بیماری زمینه‌ای دارد، اما ممکن است شامل تنظیم داروها، ورزش یا تغییر وضعیت آهسته هنگام ایستادن باشد.
- کاردیومیوپاتی: این وضعیت ممکن است با داروها یا تغییرات سبک زندگی مانند ترک سیگار و خوردن یک رژیم غذایی سالم برای قلب بهبود یابد.
- حمله قلبی: حمله قلبی نیاز به درمان اورژانسی دارد که ممکن است شامل داروها، اکسیژن درمانی یا جراحی باشد.
- آریتمی: آریتمی همیشه نیاز به درمان ندارد. انتخاب‌های سبک زندگی سالم، مانند ورزش و خوردن یک رژیم غذایی متعادل، می‌تواند به شما در مدیریت علائم کمک کند. داروهای قلب نیز موجود است. جراحی برای موارد جدی‌تر در نظر گرفته شده است. انجام نوار قلب در منزل نیز گزینه‌ای برای شما تا در خانه نحوه عملکرد قلب خود را زیر نظر بگیرید.
- مشکلات گردش خون: مشکلات گردش خون ممکن است با ورزش منظم، رژیم غذایی سالم برای قلب، داروها یا جراحی بهبود یابد.
- ورزش بیش از حد یا گرمازدگی: نوشیدن مقدار زیادی مایعات می‌تواند در زمانی که سرگیجه ناشی از ورزش زیاد یا گرمازدگی باشد، کمک کند.
- کاهش حجم خون: درمان حجم کم خون بر بازگرداندن مایعات از طریق یک خط داخل وریدی (IV) و درمان علل زمینه‌ای مانند خونریزی متمرکز است.
- اختلالات اضطرابی: داروها و تکنیک‌های کاهش اضطراب، مانند درمان، می‌توانند به اختلالات اضطرابی کمک کنند.
- کم خونی: مکمل‌های آهن، داروها و خوردن یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند به درمان کم خونی کمک کند.
- هیپوگلیسمی: اگر علائم هیپوگلیسمی دارید، نوشیدن آب میوه یا نوشابه یا قرص گلوکز را امتحان کنید. برای سطوح بسیار پایین گلوکز خون، ممکن است نیاز به تزریق هورمون گلوکاگون داشته باشید. سایر درمان‌های اضطراری هیپوگلیسمی را کشف کنید.
- مسمومیت با مونوکسید کربن: این وضعیت نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارد. ممکن است با اکسیژن، دستگاه تنفس مصنوعی و مایعات IV درمان شود.
- مولتیپل اسکلروزیس (MS): این بیماری در حال حاضر هیچ درمانی ندارد، اما فیزیوتراپی و داروها ممکن است به رفع علائم کمک کنند.
- بیماری پارکینسون: داروها، جراحی و ورزش‌ها ممکن است علائم بیماری پارکینسون را بهبود بخشند، اگرچه در حال حاضر درمانی وجود ندارد.
- عفونت: درمان به علت عفونت بستگی دارد اما احتمالا شامل هیدراتاسیون و استراحت خواهد بود.
- ویروس کرونا: هیدراته ماندن، استراحت و انجام تمرینات تعادلی ممکن است به سرگیجه‌ای کمک کند که پس از عفونت COVID-19 ادامه می‌یابد. اگر علائم شما بدتر شد، مهم است که پزشک برای سایر بیماری‌های زمینه‌ای بررسی شود.
- سایر عفونت های ویروسی: هیدراتاسیون و استراحت کلید بهبود هستند. داروهای ضد ویروسی نیز برای کمک به مدیریت شرایطی مانند آنفولانزا در دسترس هستند. داروهای OTC مانند ضداحتقان ها و مسکن ها می توانند به درمان سرماخوردگی کمک کنند.
- عفونت گوش: عفونت گوش ممکن است با استراحت و نوشیدن مایعات بهتر شود یا با آنتی بیوتیک درمان شود.
- لابیرنتیت و نوریت دهلیزی: درمان اغلب شامل داروهایی مانند داروهای ضد سرگیجه، آنتی هیستامین ها و آنتی بیوتیک ها است.
- سکته مغزی: برای سکته مغزی به مراقبت های پزشکی اورژانسی نیاز دارید که ممکن است شامل داروها و همچنین جراحی برای ترمیم و جلوگیری از خونریزی داخلی باشد.
- تومور بدخیم: درمان ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی یا سایر داروها باشد.
- اختلالات مغزی: درمان بسته به اختلال متفاوت خواهد بود. درمان‌های احتمالی شامل مسکن‌ها، فیزیوتراپی، گفتار درمانی و جراحی است.
نحوه تشخیص علت سرگیجه چگونه است؟
پزشک می‌تواند با انجام معاینه فیزیکی علت سرگیجه شما را مشخص کند. آنها از شما سوالاتی در مورد سرگیجه می‌پرسند، از جمله:
- زمانی که رخ می‌دهد؛
- موقعیت‌هایی که در آن رخ می‌دهد؛
- علائم شما چقدر شدید است؛
- علائم دیگر همراه با سرگیجه رخ می‌دهد.
همچنین یک پزشک ممکن است:
- چشم و گوش شما را چک کند؛
- انجام یک معاینه عصبی قدم بعدی باشد؛
- بررسی وضعیت شما.
اگر پزشک به دلایل خاصی از جمله مسمومیت با مونوکسید کربن، بیماری‌های قلبی یا سکته مشکوک باشد، ممکن است سی تی اسکن، ام آر آی یا آزمایش تصویربرداری دیگری را توصیه کند. همچنین ممکن است نیاز به آزمایشات اضافی داشته باشید. در برخی موارد، پزشک نمی‌تواند علت سرگیجه را تعیین کند.
تست های تعادل
یک پزشک یا متخصص ممکن است آزمایشاتی را برای بررسی تعادل شما انجام دهد. این تست‌ها به دنبال مشکلاتی در گوش داخلی شما هستند که ممکن است تعادل شما را تحت تاثیر قرار دهد یا باعث سرگیجه شود. این موارد عبارتند از:
- تست پوسچروگرافی پویا کامپیوتری (CDP) که در آن سعی می‌کنید تعادل خود را در حالی حفظ کنید که روی یک سکوی متحرک ایستاده‌اید.
- تست رومبرگ که میزان تعادل خود را هنگام ایستادن با چشمان بسته به مدت ۱ دقیقه اندازه گیری می‌کند.
- تست الکترونیستاگموگرافی (ENG) که شامل پزشک است که حسگرهایی را در اطراف چشم شما قرار می‌دهد و حرکات چشم شما را اندازه گیری می‌کند.
- تست ویدیونیستاگموگرافی (VNG) که در آن از عینک استفاده می‌کنید و الگوهای نور را مشاهده می‌کنید تا پزشک بتواند حرکات چشم شما را اندازه‌گیری کند.
- تست چرخشی، جایی که عینک حرکات چشم شما را در حالی ثبت می‌کند که روی صندلی چرخان و موتوری نشسته‌اید.
تست های سرگیجه
اگر سرگیجه دارید، پزشک ممکن است آزمایشات زیر را انجام دهد:
- مانور Dix-Hallpike که شامل چرخاندن سر و سپس جابجایی سریع بین دراز کشیدن و نشستن است تا پزشک بتواند بررسی کند که آیا سرگیجه دارید یا خیر.
- تست پتانسیل‌های میوژنیک برانگیخته دهلیزی (VEMP) که در آن پزشک با پخش صداها در گوشی در حالی که سر و چشم‌های خود را حرکت می‌دهید، مشکلات گوش داخلی شما را بررسی می‌کند.
- تست ضربه‌ای سر ویدیویی که حرکات چشم شما را در حالی که سعی می‌کنید چشمان خود را روی هدف نگه دارید در حالی که سر خود را حرکت می‌دهید، ثبت می‌کند.
تست های شنوایی
آزمایشات شنوایی ممکن است برای سرگیجه و مشکلات تعادل نیز انجام شود. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش تشعشعات گوش که در آن یک گوشی کوچک صداهایی را در گوش شما پخش می‌کند و پزشک پژواک‌هایی را اندازه گیری می‌کند که از گوش داخلی شما باز می‌گردد.
- تمپانومتری که در آن پزشک هوا را به گوش شما می‌دمد تا حرکت پرده گوش شما را ارزیابی کند.
- الکتروکوکلوگرافی که فعالیت الکتریکی حلزون گوش (استخوان توخالی در گوش داخلی) را با استفاده از الکترود قرار داده شده در گوش آزمایش می‌کند. الکتروکوکلوگرافی می‌تواند به تشخیص بیماری منیر کمک کند.
آزمایشات قلب
آزمایشاتی که می‌تواند به پزشک در تشخیص علل قلبی سرگیجه کمک کند عبارتند از:
- نوار قلب (EKG) که از آن برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی قلب استفاده می‌کنند.
- اکوکاردیوگرام که نوعی سونوگرافی است که نشان می‌دهد قلب شما چقدر خوب کار می‌کند.
- تست استرس که در آن پزشک هنگام استفاده از تردمیل یا انجام نوع دیگری از ورزش، قلب شما را کنترل می‌کند.
راه های جلوگیری از سرگیجه
اگر حملات مکرر سرگیجه دارید، این نکات را دنبال کنید:
- هنگامی که احساس سرگیجه کردید بلافاصله بنشینید یا دراز بکشید و استراحت کنید تا سرگیجه برطرف شود. این می‌تواند مانع از دست دادن تعادل شما شود که ممکن است منجر به زمین خوردن و آسیب جدی شود.
- در صورت لزوم از عصا یا واکر برای ثبات استفاده کنید.
- همیشه هنگام بالا و پایین رفتن از پله ها از نرده های دستی استفاده کنید.
- فعالیت‌هایی را مانند یوگا و تای چی امتحان کنید که می‌توانند به بهبود تعادل شما کمک کنند.
- از جابجایی یا تغییر موقعیت ناگهانی خودداری کنید.
- اگر اغلب بدون هشدار سرگیجه دارید، از رانندگی با ماشین یا کار با ماشین آلات سنگین خودداری کنید.
- از کافئین، الکل و تنباکو خودداری کنید. استفاده از این مواد ممکن است باعث ایجاد سرگیجه یا تشدید آن شود.
- آب فراوان بنوشید و خواب کافی داشته باشید. اجتناب از موقعیت‌های استرس‌زا نیز ممکن است مفید باشد.
- اگر مشکوک هستید که دارویی باعث سرگیجه شما شده است، با پزشک خود در مورد کاهش دوز یا تغییر دارو به داروی دیگری صحبت کنید.
- اگر حالت تهوع همراه با سرگیجه دارید، از داروهای OTC مانند مکلیزین (Antivert، Bonine) استفاده کنید. این داروها ممکن است باعث خواب‌آلودگی شوند، بنابراین در مواقعی که نیاز به فعالیت یا تولید دارید از آنها استفاده نکنید.
- اگر سرگیجه شما ناشی از گرمازدگی یا کم آبی بدن است، در جای خنک استراحت کنید و آب بنوشید.
- اگر در مورد فراوانی یا شدت سرگیجه خود نگران هستید، همیشه با پزشک صحبت کنید.
سرگیجه را چگونه از بین ببریم؟
بیشتر موارد سرگیجه با درمان علت زمینه‌ای خود به خود برطرف می‌شود. در موارد نادر، سرگیجه می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل سلامت جدی‌تر باشد. سرگیجه ممکن است منجر به عوارض مربوط به غش یا از دست دادن تعادل شود. این موضوع می‌تواند به ویژه در هنگام رانندگی، کار با ماشین آلات سنگین یا بالا رفتن از نردبان خطرناک باشد. اگر احساس کردید یک قسمت از سرگیجه در راه است، احتیاط کنید. اگر دچار سرگیجه شدید، فورا رانندگی را متوقف کنید یا یک مکان امن پیدا کنید تا خود را ثابت نگه دارید تا این احساس برطرف شود.
