ممکن است به دلیل مصرف برخی داروها یا پس از حذف وعده‌های غذایی، قند خون پایین را تجربه کنید. بسته به شدت آن، درمان هیپوگلیسمی ممکن است شامل کربوهیدرات‌های آسان هضم، دارو یا مراقبت‌های پزشکی فوری باشد. قند خون پایین که به عنوان هیپوگلیسمی نیز شناخته می‌شود و زمانی اتفاق می‌افتد که قند خون (گلوکز) شما به زیر محدوده سالم کاهش یابد. اگر قند خون شما خیلی پایین بیاید، می‌تواند یک بیماری خطرناک باشد که نیاز به درمان فوری دارد.
وقتی قند خون شما به زیر ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر برسد، هیپوگلیسمی در نظر گرفته می‌شود. هیپوگلیسمی بیشتر در افراد دیابتی دیده می‌شود. مصرف بیش از حد دارو (به ویژه سولفونیل اوره یا انسولین)، حذف وعده‌های غذایی، نخوردن کافی غذا یا ورزش بیش از حد معمول می‌تواند منجر به کاهش قند خون در صورت ابتلا به دیابت شود.
در موارد نادر، هیپوگلیسمی ممکن است در نتیجه شرایط دیگر یا برخی از انواع داروها باشد. این مقاله نگاهی دقیق‌تر به هیپوگلیسمی؛ علائم قند خون پایین و درمان هیپوگلیسمی و نحوه جلوگیری از افت بیش از حد قند خون خواهد داشت.
درباره قند خون (گلوکز) چه نکاتی را باید بدانیم؟
قند خون به گلوکز نیز معروف است. گلوکز از غذا می‌آید و به عنوان یک منبع انرژی مهم برای بدن شما عمل می‌کند. کربوهیدرات‌ها موجود در غذاهایی مانند برنج، سیب زمینی، نان، نان تورتیلا، غلات، میوه‌ها، سبزیجات و شیر منبع اصلی گلوکز بدن شما هستند.
پس از خوردن غذا، گلوکز به جریان خون شما جذب می‌شود، جایی که به سلول‌های بدن شما می‌رسد. هورمونی به نام انسولین که در لوزالمعده شما ساخته می‌شود، به سلول‌های شما کمک می‌کند تا گلوکز (قند) خون را جذب کنند. سپس سلول‌های شما از گلوکز برای انرژی استفاده می‌کنند.
اگر بیشتر از نیازتان گلوکز بخورید، بدنتان گلوکز اضافی را در کبد و ماهیچه‌هایتان ذخیره می‌کند یا آن را به چربی تبدیل می‌کند تا در صورت نیاز بعدا برای انرژی استفاده شود.
اگر سلول‌های شما گلوکز دریافت نکنند، بدن شما نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. در کوتاه مدت، افرادی که از داروهای افزایش دهنده انسولین استفاده نمی‌کنند، گلوکز کافی برای حفظ سطح قند خون دارند و کبد می‌تواند در صورت نیاز گلوکز بسازد. با این حال، اگر داروی انسولین مصرف می‌کنید، کاهش کوتاه مدت گلوکز خون می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. در این شرایط، درمان فوری سطوح پایین قند خون برای جلوگیری از بروز علائم هیپوگلیسمی جدی‌تر بسیار مهم است.
قند خون پایین چه علائمی دارد؟
علائم قند خون پایین می‌تواند به طور ناگهانی رخ دهد. علائم هیپوگلیسمی عبارتند از:
- پوست رنگ پریده؛
- خستگی غیر قابل توضیح؛
- گرسنگی؛
- لرزیدن؛
- تعریق؛
- سرگیجه؛
- ضربان قلب سریع؛
- تغییرات خلق و خوی؛
- تحریک پذیری و اضطراب؛
- سردرد؛
- مشکل در خوابیدن؛
- سوزن سوزن شدن پوست؛
- تاری دید؛
- مشکل در تفکر واضح یا تمرکز؛
- از دست دادن هوشیاری، تشنج یا کما.
افرادی که از هیپوگلیسمی بی‌اطلاع هستند، نمی‌دانند قند خون‌شان در حال کاهش است. اگر شما این وضعیت را دارید، قند خون شما می‌تواند بدون توجه به آن کاهش یابد. بدون درمان فوری، ممکن است غش کنید، تشنج را تجربه کنید یا حتی به کما بروید.
اگر علائم قند خون پایین دارید چه باید کرد؟
اگر دیابت دارید و علائم هیپوگلیسمی خفیف تا متوسط را تجربه می‌کنید، باید فورا ۱۵ گرم کربوهیدرات راحت هضم بخورید یا بنوشید. قند خون بسیار پایین یک مورد اورژانسی است. اگر شما یا شخص دیگری مبتلا به دیابت علائم شدیدی مانند بیهوشی را تجربه می‌کنید، مهم است که دارویی به نام گلوکاگون تجویز کنید و بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
اگر در معرض خطر افت قند خون هستید، مهم است که با پزشک خود در مورد دریافت نسخه گلوکاگون مشورت کنید. هرگز نباید چیزی از طریق دهان به فرد بیهوش بدهید، زیرا ممکن است باعث خفگی او شود. اگر دیابت دارید، مطمئن شوید که خانواده و دوستانتان می‌دانند که در صورت از دست دادن هوشیاری این کار را انجام ندهند.
چه چیزی باعث هیپوگلیسمی می شود؟
قند خون پایین می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. این هیپوگلیسمی معمولا یک عارضه جانبی درمان دیابت است.
علل احتمالی هیپوگلیسمی که به دیابت مربوط است
دیابت بر توانایی بدن شما برای استفاده از انسولین تأثیر می‌گذارد. انسولین را به عنوان کلیدی در نظر بگیرید که قفل سلول‌های شما را باز می‌کند و اجازه می‌دهد گلوکز برای انرژی وارد شود.
اگر دیابت دارید، درمان‌های مختلف می‌تواند به سلول‌های بدن شما کمک کند تا از گلوکز خونتان استفاده کنند. در این میان می‌توان به تزریق انسولین و داروهای خوراکی اشاره کرد که تولید انسولین را افزایش می‌دهند. اگر بیش از حد از این نوع داروها مصرف کنید، ممکن است قند خون شما بسیار پایین بیاید. همچنین ممکن است گاهی اوقات اگر قصد دارید یک وعده غذایی بزرگ بخورید اما به اندازه کافی غذا نخورید، قند خون پایین را تجربه کنید.
حذف وعده‌های غذایی، کمتر از حد معمول غذا خوردن یا دیرتر از حد معمول غذا خوردن اما مصرف دارو در زمان معمول نیز می‌تواند منجر به کاهش سطح قند خون شود. فعالیت بدنی بیش از حد برنامه ریزی نشده بدون خوردن غذای کافی نیز می‌تواند باعث کاهش سطح قند خون شود.
نوشیدن الکل زمانی که از این داروها استفاده می‌کنید نیز می‌تواند منجر به کاهش قند خون شود، به خصوص اگر جایگزین غذا شود. وقتی بدن شما در تلاش است تا از شر الکل خلاص شود، در مدیریت سطح قند خون بدتر می‌شود.
علل احتمالی قند خون پایین که به دیابت مربوط نیست
حتی اگر دیابت ندارید، ممکن است قند خون پایین را تجربه کنید. با این حال، هیپوگلیسمی در افراد بدون دیابت بسیار کمتر است. برخی از علل احتمالی قند خون پایین در افرادی که دیابت ندارند عبارتند از:
- برخی داروها مانند کینین؛
- برخی از شرایط پزشکی مانند هپاتیت و اختلالات کلیوی؛
- توموری که انسولین اضافی تولید می کند؛
- اختلالات غدد درون ریز مانند کمبود غده فوق کلیوی.
هیپوگلیسمی چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر شک دارید که قند خون پایین دارید، مهم است که فورا قند خون خود را چک کنید. اگر دستگاه قند خون ندارید و از داروهای دیابت استفاده می‌کنید که انسولین را افزایش می‌دهند، با پزشک خود در مورد گرفتن دستگاه اندازه‌گیری صحبت کنید.
اگر مشکل فشار خون دارید توصیه می‌کنیم به فکر خرید دستگاه فشارسنج دیجیتال باشید.
اگر اغلب قند خون پایین را تجربه می‌کنید (مثلا چند بار در هفته) فورا به پزشک خود مراجعه کنید تا دلیل آن را بیابید. پزشک ویزیت شما را با درخواست سابقه پزشکی شما، پرسیدن سوالاتی در مورد عادات غذایی شما و کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائمی آغاز می‌کند که تجربه می‌کنید.
اگر دیابت ندارید اما مشکوک به هیپوگلیسمی هستید، در مورد علائم خود با پزشک خود صحبت کنید. پزشک برای تشخیص قند خون پایین از سه معیار استفاده می‌کند که گاهی اوقات به عنوان «سه‌گانه ویپل» نامیده می‌شود:
- علائم و نشانه‌های قند خون پایین. پزشک ممکن است از شما بخواهد که روزه بگیرید یا برای مدت طولانی از نوشیدن و خوردن خودداری کنید تا بتواند علائم و نشانه‌های قند خون پایین شما را مشاهده کند.
- مستندسازی قند خون پایین هنگامی که علائم و نشانه‌های شما رخ می‌دهد. پزشک برای بررسی سطح قند خون شما در آزمایشگاه آزمایش خون تجویز می‌کند.
- ناپدید شدن علائم و نشانه‌های قند خون پایین. پزشک شما می‌خواهد بداند که آیا علائم و نشانه‌ها با افزایش سطح قند خون از بین می‌روند یا خیر.
ممکن است پزشک شما را با یک دستگاه اندازه گیری قند خون (یک دستگاه کوچک آزمایش خون دستی) به خانه بفرستد تا قند خون شما را در طول زمان در خانه ردیابی کند. آن‌ها دستورالعمل‌هایی را به شما می‌دهند که قند خون خود را در ساعات خاصی از روز، مانند بعد از بیدار شدن از خواب و بعد از خوردن غذا، آزمایش کنید.
چگونه قند خون خود را در خانه آزمایش کنیم؟
برای انجام آزمایش قند خون، باید انگشت خود را با لانست (که در کیت تست قند خون شما ارائه شده است) سوراخ کنید. شما یک نمونه کوچک از خون را روی نواری قرار می‌دهید که در دستگاه اندازه گیری قند خون قرار داده شده است. قبل از اینکه قند خون خود را در خانه آزمایش کنید، مهم است که از پزشک خود دریابید که محدوده قند خون سالم برای شما چیست. پزشک شما این محدوده را بر اساس عواملی مانند موارد زیر تعیین می‌کند:
- نوع دیابت شما؛
- چه مدت دیابت دارید؛
- سن شما؛
- آیا شما شرایط سلامت مزمن دیگری دارید.
اگر دستگاه تست قند خون در دسترس ندارید و علائم یا علائم قند خون پایین همراه با دیابت را تجربه می‌کنید، علائم هیپوگلیسمی شما ممکن است برای تشخیص قند خون پایین کافی باشد.
هیپوگلیسمی چگونه درمان می شود؟
وقتی سطح قند خون شما خیلی پایین است، خوردن کربوهیدرات‌ها کلیدی است. اگر دیابت دارید، سعی کنید میان وعده‌های پر کربوهیدرات را در دسترس داشته باشید. انجمن دیابت آمریکا توصیه می‌کند که میان وعده شما حداقل ۱۵ گرم کربوهیدرات داشته باشد. برخی از میان وعده‌های خوب برای نگه داشتن در دست عبارتند از:
- آب نبات ها؛
- نوشابه یا آبمیوه غیر رژیمی؛
- عسل یا شکر؛
- میوه تازه یا خشک.
همچنین می‌توانید از قرص‌های گلوکز برای افزایش سریع قند خون خود در صورت پایین بودن آن استفاده کنید. این موارد بدون نسخه در دسترس هستند. مهم است که قبل از مصرف هر قرص چند گرم آن را بررسی کنید. سعی کنید ۱۵ تا ۲۰ گرم کربوهیدرات دریافت کنید.
۱۵ دقیقه بعد از خوردن غذا یا مصرف قرص گلوکز صبر کنید و دوباره قند خون خود را آزمایش کنید. اگر قند خون شما بالا نمی‌رود، ۱۵ گرم دیگر کربوهیدرات بخورید یا یک دوز دیگر از قرص‌های گلوکز مصرف کنید. این کار را تا زمانی تکرار کنید که سطح قند خون شما شروع به افزایش کند.
حتما نباید پرخوری کنید. این موضوع می‌تواند منجر به افزایش سطح قند خون شود. اگر قند خون شما افزایش پیدا نکرد، فورا با اورژانس تماس بگیرید. وقتی شک دارید، درمان فوری طلب کنید. علائم قند خون پایین معمولا در صورت‌عدم درمان هیپوگلیسمی بدتر می‌شوند. اگر دیابت دارید و اغلب سطح قند خون پایین را تجربه می‌کنید، یا اگر علائم هیپوگلیسمی دارید، حتی اگر دیابت ندارید، به پزشک متخصص مراجعه کنید.
پیشنهاد می‌کنیم انواع تجهیزات پزشکی قابل اجاره را مشاهده کنید.
عوارض ناشی از افت قند خون
سطوح پایین قند خون خفیف تا حدودی برای افراد مبتلا به دیابت رایج است. با این حال، سطوح پایین قند خون به شدت می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. اگر به مدت کافی درمان نشوند ممکن است منجر به تشنج و آسیب سیستم عصبی شوند. درمان فوری حیاتی است.
مهم است که علائم خود را بشناسید و سریع آن‌ها را درمان کنید. برای افرادی که در معرض خطر قند خون پایین هستند، داشتن کیت گلوکاگون (دارویی که سطح قند خون را افزایش می‌دهد) مهم است. برای اطلاعات بیشتر با پزشک خود مشورت کنید.
همچنین ممکن است بخواهید با دوستان، اعضای خانواده، شرکای ورزشی و همکاران در مورد نحوه مراقبت از شما در صورت کاهش بیش از حد قند خون صحبت کنید. برای آن‌ها مهم است که علائم قند خون پایین را بشناسند و بدانند چگونه از کیت گلوکاگون استفاده کنند و همچنین اهمیت تماس با ۱۱۵ را در صورت از دست دادن هوشیاری درک کنند.
پوشیدن دستبند شناسایی پزشکی ایده خوبی است. در صورت نیاز به مراقبت فوری پزشکی، می‌تواند به امدادگران اورژانس کمک کند تا به درستی از شما مراقبت کنند. قند خون پایین را در اسرع وقت درمان کنید. در صورت کاهش قند خون از رانندگی اجتناب کنید زیرا می‌تواند خطر تصادف را افزایش دهد.
چگونه می توان از هیپوگلیسمی جلوگیری کرد؟
راه‌های مختلفی برای جلوگیری از افت قند خون وجود دارد. در زیر هر یک از این روش‌های پیشگیری را با جزئیات بیشتری بررسی خواهیم کرد.
قند خون خود را اغلب چک کنید
بررسی منظم سطح قند خون می‌تواند به شما کمک کند آن را در محدوده هدف خود نگه دارید. اگر در گذشته اپیزودهای قند خون پایین داشته اید، ممکن است بخواهید قبل از رانندگی یا کار با ماشین آلات، سطح قند خون خود را بررسی کنید. با پزشک خود در مورد اینکه چه زمانی و چند وقت یکبار باید قند خون خود را چک کنید، صحبت کنید.
میان وعده سالم مصرف کنید
اگر می‌دانید بیش از ۵ ساعت تا وعده غذایی کامل بعدی شما باقی مانده است یا اگر سطح قند خونتان کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است، قبل از خروج از خانه، یک میان وعده بخورید.
ایده خوبی است که همیشه میان وعده‌های غنی از کربوهیدرات را در دسترس داشته باشید تا زمانی که در بیرون از خانه هستید، قند خونتان پایین بیاید. همانطور که در بالا ذکر شد، برخی از انتخاب‌های خوب آب نبات‌ها، میوه‌های تازه یا خشک، آب میوه و موارد دیگر هستند.
تامین انرژی در حین ورزش
ورزش انرژی مصرف می‌کند، بنابراین اگر از قبل به اندازه کافی غذا نخورده باشید، می‌تواند به سرعت باعث کاهش قند خون شود. ۱ تا ۲ ساعت قبل از ورزش قند خون خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید که در محدوده هدف شما قرار دارد. اگر خیلی کم است، یک وعده غذایی کوچک یا میان وعده غنی از کربوهیدرات بخورید.
اگر قصد دارید یک ساعت یا بیشتر ورزش کنید، در طول تمرین کربوهیدرات بیشتری مصرف کنید. ژل‌های ورزشی، نوشیدنی‌های ورزشی، گرانولا و حتی آب نبات‌ها می‌توانند گلوکز سریعی را در طول ورزش برای بدن شما فراهم کنند. با پزشک خود مشورت کنید تا برنامه مناسب برای شما ارائه شود.
ورزش متوسط تا شدید می‌تواند باعث کاهش گلوکز خون تا ۲۴ ساعت پس از آن شود. مهم است که قند خون خود را بلافاصله بعد از ورزش و هر ۲ تا ۴ ساعت بعد از آن تا زمانی که به خواب بروید چک کنید. بلافاصله قبل از خواب از ورزش شدید خودداری کنید.
به توصیه های دکتر گوش دهید
اگر از یک برنامه غذایی پیروی می‌کنید یا از داروهایی استفاده می‌کنید که انسولین را افزایش می‌دهند تا قند خون پایین را کنترل کنید، مهم است که به برنامه‌ای پایبند باشید که پزشک برای جلوگیری از افت سطح قند خون تجویز کرده است. نخوردن غذاهای مناسب یا مصرف نکردن داروهای مناسب در زمان‌های مناسب می‌تواند باعث افت قند خون شود. اغلب با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت لزوم، برنامه درمانی شما را تنظیم کنند.
سخن پایانی
هیپوگلیسمی که به عنوان قند خون پایین نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که قند خون شما به زیر محدوده سالم کاهش یابد. وقتی قند خون شما به زیر ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر برسد، پایین در نظر گرفته می‌شود.
هیپوگلیسمی بیشتر در افراد دیابتی دیده می‌شود. اگرچه این بسیار کمتر رایج است، هیپوگلیسمی ممکن است برای افرادی که دیابت ندارند نیز اتفاق بیفتد. این موضوع معمولا به دلیل داروها یا یک بیماری پزشکی ایجاد می‌شود. برخی از شایع‌ترین علائم هیپوگلیسمی شامل لرزش، سرگیجه، گرسنگی، تحریک‌پذیری و خستگی و همچنین رنگ پریدگی پوست، ضربان قلب سریع، سردرد، تعریق وعدم تمرکز می‌شود.
اگر علائم خفیف یا متوسط را تجربه می‌کنید، مهم است که فورا ۱۵ گرم کربوهیدرات آسان هضم بخورید یا بنوشید. اگر قند خون شما خیلی پایین بیاید، می‌تواند یک بیماری خطرناک باشد که نیاز به درمان فوری دارد.