برونکوسکوپی ریه چیست و چه عوارضی به همراه دارد؟

برونکوسکوپی ریه روشی‌ است که از طریق آن، پزشک می‌تواند داخل ریه‌ها از جمله نایچه‌ها را بررسی کند که مسیر اصلی ورود به ریه‌ها هستند. همچنین، پزشک می‌تواند ابزارهای کوچکی را به انتهای برونکوسکوپ متصل کند تا از بافت ریه برای آزمایش نمونه‌برداری شود. برونکوسکوپی فرایندی نسبتا سریع و بدون درد است که پس از انجام آن، بیمار به‌سرعت بهبود پیدا می‌کند.

در مقاله حاضر، درباره روند برونکوسکوپی ریه و آنچه که در قبل، بعد و حین آن رخ می‌دهد صحبت کرده‌ایم. همچنین، مراحل انجام برونکوسکوپی ریه و عوارض آن را هم توضیح داده‌ایم. با ما همراه باشید.

برونکوسکوپی ریه چیست؟

برونکوسکوپی آزمایشی است که به پزشک اجازه می‌دهد مجرای تنفسی بیمار را مورد بررسی قرار دهد. در طول برونکوسکوپی، پزشک لوله‌ای نازک حاوی دوربین و منبع نور را وارد ریه‌های شما می‌کند و از یافته‌های خود برای تشخیص عفونت، تومور یا سایر بیماری‌های ریه استفاده می‌کند. از طریق برونکوسکوپی پزشک می‌تواند تمامی اجزای دستگاه تنفسی شما (از جمله حنجره، نای و نایچه) را معاینه کند.

در فرایند برنکوسکوپی ابزاری که برونکوسکوپ نامیده می‌شود مورد استفاده قرار می‌گیرد. برونکوسکوپ بر دو نوع است:

• برونکوسکوپ انعطاف‌پذیر و نرم
• برونکوسکوپ سخت

نوع انعطاف‌پذیر برونکوسکوپ رایج‌تر است و پزشک با استفاده از آن می‌تواند عمل برونکوسکوپی را در مطب خود انجام دهد. از برونکوسکوپ سخت تنها در شرایطی استفاده می‌شود که ریه‌ها دچار خونریزی شده باشند یا جسمی مجرای تنفسی شما را مسدود کرده باشد. برونکوسکوپی ریه با استفاده از برونکوسکوپ سخت در بیمارستان و تحت بیهوشی انجام می‌شود. از آنجایی که اکثر برونکوسکوپ‌ها با فیلم‌های رنگی سازگار هستند، پزشکان به‌راحتی می‌توانند یافته‌های خود را مستند کنند.

برونکوسکوپی ریه چرا انجام می‌شود؟

همان‌طور که پیش از این به آن اشاره شد، پزشک از طریق برونکوسکوپی ریه برای بررسی دستگاه تنفسی شما و تشخیص بیماری‌های احتمالی استفاده می‌کند. پزشک با نگاه کردن به برونکوسکوپ می‌تواند مشکلات مربوط به ریه را تشخیص دهد و درمان کند. همچنین، پزشک ممکن است برای تشخیص عارضه‌های ریوی، از ترشحات یا بافت ریه‌های شما نمونه‌برداری کند. از برونکوسکوپی برای تشخیص موارد زیر می‌توان استفاده کرد:

• بیماری ریوی
• تشخیص تومور
• علت سرفه‌های مزمن
• عفونت ریوی
• شناسایی منبع خون‌ریزی ریوی یا شناسایی اجسام گیرکرده در ریه کودکان خردسال
• تشخیص علل تنگی نفس
• تشخیص دلایل انسداد مجاری تنفسی
• بررسی اینکه آیا پس از پیوند ریه، بدن ریه پیوندزده‌شده را پس می‌زند یا خیر
• بررسی آسیب واردشده به ریه پس از استنشاق مواد شیمیایی یا گازهای سمی
• نمونه‌برداری از مخاط یا بافت
• ارزیابی عدد لنفاوی نزدیک به ریه‌ها

در صورتی که در عکس‌های سی‌تی‌اسکن ریه نشانه‌ای دال بر عفونت، تومور یا سایر بیماری‌ها یافت شود، پزشک می‌تواند برونکوسکوپی را برای اطمینان از صحت تشخیص بیماری تجویز کند.

برونکوسکوپی ریه تنها برای تشخیص بیماری‌های ریه کاربرد ندارد و گاهی اوقات به‌عنوان ابزاری درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پزشک از طریق برونکوسکوپی می‌تواند دارو را به ریه‌های شما برساند یا جسمی را بردارد که در مجاری تنفسی‌تان گیر کرده است. برونکوسکوپی برای لیزردرمانی تومورهای کوچک هم کاربرد دارد. در صورت لزوم می‌توان از برونکوسکوپی برای قراردادن استنت‌های کوچک در مجرای تنفسی و باز نگه داشتن آن‌ها استفاده کرد (استنت لوله کوچکی است که برای باز نگه‌ داشتن مجاری مسدودشده یا تنگ استفاده می‌شود).

چه کسانی نباید تحت برونکوسکوپی ریه قرار بگیرند؟

بعضی افراد نباید برونکوسکوپی شوند. در صورت داشتن موارد زیر، ممکن است پزشک‌تان این روش را برای شما تجویز نکند:

• تنگی یا انسداد شدید نای
• فشار خون ریوی (فشار خون بالا در رگ‌های خونی ریه)
• اخیرا حمله قلبی را تجربه کرده باشید
• ابتلا به انواع خاصی از آریتمی‌های قلبی
• اختلال خون‌ریزی غیر قابل درمان
• سرفه یا تنگی نفس شدید
• پایین بودن سطح اکسیژن خون

به‌علاوه، در صورت مشاهده هایپرکاپنی (بالا بودن سطح دی‌اکسیدکربن در خون) یا تنگی نفس شدید، ممکن است پزشک شما را زیر دستگاه اکسیژن قرار دهد. این کار برای اطمینان از این مسئله انجام خواهد شد که ریه‌های شما در طول برونکوسکوپی به‌اندازه کافی اکسیژن دریافت خواهد کرد. گاهی اوقات خرید تجهیزات پزشکی تاثیر به سزایی دارد.

مراحل انجام برونکوسکوپی ریه

برونکوسکوپی عموما به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار در همان روز مرخص می‌شود. در صورتی که لازم به بیهوشی باشد، ممکن است بیمار مدت زمان بیشتری را در بیمارستان به‌سر ببرد. این مسئله به شرایط شما و بیمارستانی بستگی دارد که تحت عمل برونکوسکوپی قرار می‌گیرید.

پیش از انجام عمل ممکن است از شما خواسته شود که لباس‌هایتان را دربیاورید و لباسی را بپوشید که در بیمارستان به شما داده خواهد شد. همچنین، باید جواهرات یا سایر اشیای زینتی خود را دربیاورید.

حین انجام عمل بیماران به هوش خواهند بود و برای آرامش بیشتر، داروی آرام‌بخش به شما داده خواهد شد. همچنین، پزشک با استفاده از بی‌حس‌کننده موضعی، بینی و گلوی شما را بی‌حس خواهد کرد. بیهوشی تنها در مواردی لازم است که از برونکوسکوپ سخت در فرآیند برونکوسکوپی استفاده خواهد شد.

در صورت لزوم، از طریق لوله بینی یا ماسک صورت به شما اکسیژن داده خواهد شد. در حین عمل، ضربان قلب، فشار خون و تنفس شما پیگیری خواهد شد. در طول عمل مجاز به صحبت کردن نیستید و نباید بزاق دهانتان را قورت دهید. در صورت نیاز، بزاق دهان شما از طریق ساکشن خارج خواهد شد.

پس از آن که داروی بیهوشی اثر کرد، پزشک لوله برونکوسکوپی را از طریق بینی و گلو وارد ریه و نایچه‌ها می‌کند. برخی افراد در ابتدا سرفه می‌کنند یا به حالت تهوع دچار می‌شوند، اما این حالت به‌سرعت برطرف خواهد شد. پزشک برونکوسکوپ را به سمت پایین گلو و داخل مجاری تنفسی حرکت می‌کنند. در این حالت ممکن است درد خفیفی را احساس کنید.

همان‌طور که برونکوسکوپ به سمت پایین حرکت می‌کند، ریه‌ها معاینه می‌شوند و در صورت لزوم، از بافت یا مخاط ریه نمونه‌برداری می‌شود. منبع نور تعبیه ‌شده در برونکوسکوپ به پزشک کمک می‌کند که مجاری تنفسی را به ‌خوبی ببیند و مورد بررسی قرار دهد.

اگر برونکوسکوپی با اهداف درمانی انجام شود، ممکن است از طریق برونکوسکوپ اقداماتی در راستای مثلا قطع خون‌ریزی انجام شود یا به بیمار دارو داده شود. در صورت نیاز به جای‌گذاری استنت یا نمونه‌برداری، پزشک می‌تواند برس، سوزن یا سایر ابزارها را از طریق کانالی در برونکوسکوپ عبور دهد.

در حین برونکوسکوپی پزشک ممکن است سونوگرافی انجام دهد تا تصویر واضج‌تری از عدد لنفاوی و بافت‌های داخل و اطراف نای‌چه دریافت کند. هنگامی که معاینه یا سایر اقدامات لازم انجام شد، برونکوسکوپ خارج می‌شود. این فرایند به‌طور کلی ۳۰-۲۰ دقیقه طول می‌کشد. اما این مدت زمان با توجه به تعداد معاینات و مشکلات ریوی ممکن است متفاوت باشد.

بیشتر بخوانید: راهنمای خرید اکسیژن ساز

قبل از برونکوسکوپی ریه چه کارهایی باید انجام بدهیم؟

قبل از برونکوسکوپی نیز، مانند هر رویه پزشکی دیگری، باید اقدامات معینی را انجام دهید که پزشک درباره آن با شما صحبت خواهد کرد. اغلب پزشکان توصیه می‌کنند که در مدت زمان معینی (۱۲-۶ ساعت پیش از عمل) از خوردن و نوشیدن خودداری کنید.

حتما فهرستی از داروهای مصرفی‌تان (اعم از داروهای نسخه‌دار و بی‌نسخه، ویتامین‌ها و مکمل‌های گیاهی) تهیه کنید و آن را با پزشک درمیان بگذارید. در صورتی که داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین یا وارفارین مصرف می‌کنید، حتما آن را با پزشک درمیان بگذارید. پیروی از دستورالعمل‌های پزشک، به‌ویژه در مورد استفاده از دارو بسیار مهم است. از جمله داروهایی که پزشک احتمالا منع مصرف آن‌ها را تجویز کند، عبارت‌اند از:

• آسپرین
• ایبوبروفن
• وارفارین و سایر داروهای رقیق‌کننده خون

سعی کنید با ماشین شخصی‌تان به بیمارستان نروید. از آن‌جایی که در حین برونکوسکوپی اسپری بی‌حس‌کننده روی بینی و گلو زده می‌شود و به بیماران آرام‌بخش داده می‌شود، پس از اتمام عمل خواب‌آلود خواهید بود و نباید رانندگی کنید.

شایان ذکر است که پیش از انجام برونکوسکوپی، باید برگه رضایت از عمل را امضا کنید. در این برگه، مزایا و خطرات برونکوسکوپی قید شده است و مراحل عمل توضیح داده شده است. پیش از امضای برگه، آن را خوب مطالعه کنید.

پس از برونکوسکوپی ریه

پس از اتمام عمل، مدتی را در اتاق ریکاوری سپری خواهید کرد. از اثرات بیهوشی یا مصرف آرام‌بخش، ممکن است احساس گیجی و خواب‌آلودگی داشته باشید. پس از برونکوسکوپی علائم حیاتی شما مانند ضربان قلب و تنفستان بررسی خواهد شد.

بلافاصله پس از برونکوسکوپی، برای اطمینان از سالم بودن ریه‌ها، عکس رادیوگرافی از قفسه سینه انجام خواهد شد. همچنین، پرستار به شما خواهد گفت که سرفه کنید یا بزاقتان را در ظرف مخصوصی بریزید. این امر جهت بررسی وجود خون در ترشحات بزاقی انجام می‌شود. درد خفیف گلو پس از انجام برونکوسکوپی عادی و شایع است.

تا زمانی که توانایی سرفه به حالت عادی برنگردد و بی‌حسی گلو برطرف نشود، اجازه خوردن و آشامیدن ندارید (این روند ۲-۱ ساعت طول می‌کشد). ممکن است تا چندروز گلودرد داشته باشید یا هنگام بلع غذا درد خفیفی احساس کنید که کاملا طبیعی است. در صورتی که شرایط بدنی و علائم حیاتی‌تان عادی باشد، اجازه خواهید داشت به منزل بازگردید.

پس از بازگشت به خانه، باید طبق دستورالعمل پزشک رژیم غذایی و فعالیت‌های روزانه را از سر بگیرید. ممکن است لازم باشد که تا چند روز فعالیت بدنی شدید انجام ندهید. همچنین، بیمار تا ۲۴ ساعت پس از برونکوسکویی، مجاز به رانندگی، کار با ماشین‌آلات و نوشیدن الکل نیست. در صورت مشاهده علائم زیر، حتما به درمانگاه مراجعه کنید:

• تب ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر
• قرمزی یا تورم
• مشاهده خون‌ریزی یا نشت مایعات
• سرفه خونی
• درد در قفسه سینه
• گرفتگی شدید صدا
• مشکل در تنفس

علاوه بر آن‌چه گفته شد، ممکن است پزشک دستورالعمل‌های دیگری را هم تجویز کند که پیروی از آن‌ها ضروری است.

بیشتر بخوانید: سیاه سرفه چیست؟ علائم، تشخیص و نحوه درمان آن

عوارض احتمالی برونکوسکوپی ریه

برونکوسکوپی ریه برای اکثر افراد بی‌خطر است و عوارض جانبی چندانی به همراه ندارد. با این حال، مانند سایر رویه‌های پزشکی، ممکن است خطراتی برای بیمار به همراه داشته باشد و اگر چه احتمال بروز این عوارض کم است، اما آشنایی با آن‌ها خالی از لطف نیست. از جمله شایع‌ترین عوارض احتمالی برونکوسکوپی ریه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گرفتگی صدا
• خون‌ریزی جزئی (به ‌ویژه اگه نمونه‌برداری انجام شده باشد)
• عفونت
• اختلال در تنفس
• پایین بودن سطح اکسیژن خون در طول عمل
• پنومونی (ذات‌الریه)

بروز مسائلی همچون تب، سرفه خونی و مشکلات تنفسی موید عارضه‌ای مثل عفونت هستند که به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد. بی‌حسی موضعی که در زمان برونکوسکوپی استعمال می‌شود، ممکن است عوارض نادری چون گرفتگی حنجره، اسپاسم مجاری هوا، تشنج یا آریتیمی قلبی (غیرطبیعی بودن ضربان قلب) را به همراه داشته باشد. همچنین، اگر بیمار سابقه بیماری قلبی داشته باشد، احتمال افزایش خطر حمله قلبی وجود دارد.

عوارض خطرناک اما بسیار نادر برونکوسکوپی، حمله قلبی و فروپاشی ریه (lung collapse) هستند. دلیل وقوع فروپاشی ریه، پنوموتوراکس یا افزایش فشار به ریه به دلیل نفوذ هوا به داخل پوشش ریه است. در صورتی که در طول برونکوسکوپی ریه سوراخ شود، پنوموتوراکس رخ می‌دهد و عمدتا در مواقعی که برونکوسکوپی با استفاده از برونکوسکوپ سخت انجام می‌شود، احتمال وقوع آن وجود دارد. اگر در زمان عمل هوا در اطراف ریه شما جمع شود، پزشک با استفاده از تیوب سینه می‌تواند آن را تخلیه کند.

پس از پرونکوسکوپی ریه، پزشک بلافاصله عکس رادیوگرافی از قفسه سینه می‌اندازد تا ریه‌ها را از نظر علائم فروپاشی بررسی کند. در صورتی که بیمار در طول برونکوسکوپی بیهوش شده باشد، احتمال بروز خطرات زیر وجود دارد:

• نوسان فشار خون
• درد عضلانی
• حالت تهوع
• پایین‌ بودن ضربان قلب
• استفراغ

نتایج برونکوسکوپی ریه نشان دهنده چیست؟

پس از آن‌که تاثیر داروهای آرام‌بخش و اسپری بی‌حس‌کننده از بین رفت، پزشک ممکن است آن‌چه را که در طول عمل دیده است، با شما به‌ اشتراک بگذارد. اما سایر نتایج (مثلا نتیجه نمونه‌برداری) ممکن است چند رو یا چند هفته بعد آماده شود.

اگر نتیجه برونکوسکوپی ریه نرمال باشد، یعنی پزشک هیچ ماده خارجی، انسداد یا سلول، مخاط و بافت غیر عادی مشاهده نکرده است. در صورت مشاهده هر گونه شرایط غیر عادی، پزشک ممکن است آزمایش یا درمانی‌های بیشتری را تجویز کند. غیر عادی بودن نتیجه برونکوسکوپی ممکن است به‌دلیل وجود یک یا چند مورد از عارضه‌های زیر باشد:

• عفونت ویروسی
• قارچ یا انگل
• التهاب بافت ریه
• آسیب ریه
• بیماری سل
• روماتوئید ریه
• واسکولیت
• التهاب ریه مرتبط با آلرژی یا پنومونیت حساسیت مفرط
• عفونت مایکوباکتریایی
• سرطان
• باریک‌شدن نای یا نایچه
• پس زدن پیوند ریه
• آدنوم (تومور خوش‌خیم)

بیشتر بخوانید: بیماری آنفولانزا: عوارض، درمان طبیعی و راه های پیشگیری

نکات مهم پیش از انجام برونکوسکوپی

پیش از آن‌که با آزمایش برونکوسکوپی موافقت کنید و تحت عمل قرار بگیرید، حتما نسبت به موارد زیر اطمینان حاصل کنید:

• نام آزمایش و روند آن
• دلیل انجام برونکوسکوپی
• چه نتایجی قابل انتظار است و این نتایج چه معنایی دارند؟
• خطرات و مزایای برونکوسکوپی
• عوارض جانبی احتمالی
• زمان و مکان انجام عمل
• چه کسی عمل برونکوسکوپی ریه را انجام خواهد داد؟ آیا او برای انجام این کار صلاحیت لازم را دارد یا خیر؟
• اگر این آزمایش را انجام ندهید چه اتفاقی روی خواهد داد؟
• چه آزمایش‌هایی جایگزین برونکوسکوپی هستند؟
• چه زمانی و چگونه نتایج را دریافت خواهید کرد؟
• اگر بعد از انجام آزمایش با مشکلاتی مواجه شدید، باید با چه کسی تماس بگیرید؟
• هزینه انجام برونکوسکوپی ریه چقدر است؟

سخن پایانی

برونکوسکوپی ریه، روشی بی‌خطر با عوارض احتمالی بسیار کم برای تشخیص بیماری‌های ریوی است. میزان مرگ‌ و میر در برونکوسکوپی با استفاده از برونکوسکوپ نرم و سخت کمتر از ۰.۱ درصد است. برای راحتی بیماران، پزشکان از بی‌حسی موضعی و آرام‌بخش استفاده می‌کنند.

در طول برونکوسکوپی ممکن است از مخاط و بافت ریه برای تشخیص بیماری‌های احتمالی نمونه‌برداری شود. در این حالت، ابزارهای لازم از طریق کانالی در برونکوسکوپ به ریه منتقل می‌شوند. علاوه بر تشخیص، برونکوسکوپی کاربرد درمانی هم دارد؛ مثلا کار گذاشتن استنت، لیزردرمانی بعضی غده‌ها و موارد دیگر.

در مقاله پیش رو درباره صفر تا صد برونکوسکوپی و اقدامات لازم قبل و بعد از انجام این عمل صحبت کردیم. در صورتی که به‌تازگی قرار است برونکوسکوپی را پشت سر بگذارید، خواندن مقاله حاضر و آمادگی برای فرایند آن خالی از لطف نیست. اگر توصیه‌ای یا تجربه‌ای از برونکوسکوپی دارید، آن را در بخش نظرات با ما به‌اشتراک بگذارید.