به زبان ساده با بیماری سندرم دیسترس تنفسی حاد آشنا شوید

Acute respiratory distress syndrome یا سندرم دیسترس تنفسی حاد؛ چقدر زمان برد تا بتوانید این بیماری را بخوانید و آن را به درستی تلفظ کنید؟ تا به حال نام این بیماری را شنیده‌اید؟ آیا کسی از اطرافیان شما به این بیماری مبتلا شده است؟ این بیماری همانند نام آن، بسیار سخت و دردناک است و به ریه‌ی انسان مرتبط می‌شود و می‌تواند زندگی انسان را با تهدید روبرو کند و آن را مخاطره بیاندازد.

با یک سرچ ساده در گوگل می‌توانید اطلاعات زیادی از این بیماری به دست آورید، اما اغلب این اطلاعات بسیار تخصصی هستند که شاید شما هیچ کدام از آن‌ها را متوجه نشوید. این مقاله با هدف معرفی این بیماری با زبانی ساده نوشته شده است تا همه‌ی افراد با هر سطح دانشی بتوانند از اطلاعات آن، استفاده مفید و کاربردی داشته باشند.

سندرم دیسترس تنفسی حاد چیست؟

سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) یک بیماری شدید ریوی است و زمانی اتفاق می‌افتد که مایع کیسه‌های هوای کوچک موجود در ریه‌ها را پر کنند. وجود مایعات بیش از حد در ریه‌ها می‌تواند، میزان اکسیژن را کاهش دهد یا میزان دی اکسید کربن را در جریان خون افزایش دهد. ARDS می‌تواند مانع از دریافت اکسیژن لازم برای عملکرد صحیح و دست اندام‌ها شوند که در نهایت باعث نارسایی و آسیب به اندام می‌شود. بیمار در این حالت به فکر اجاره دستگاه اکسیژن ساز می‌افتد.

در حقیقت سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) یک بیماری وحشتناک است که در آن ریه‌ها نمی‌توانند اندام‌های حیاتی بدن را با اکسیژن کافی تامین کنند. این بیماری در افرادی که بیماری پیش زمینه‌ای دارند، بسیار پرخطرتر است و معمولا بیماران ARDS مجبور می‌شوند، در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) بستری شوند و برای تنفس از دستگاه تنفس مصنوعی کمک بگیرند. این بیماری در عرض چند ساعت تا چند روز پس از رویدادی ایجاد می‌شود که باعث آن شده است و می‌تواند به سرعت بدتر شود و پیشرفت کند.

از نگاه تخصصی در ARDS، مایع در داخل کیسه‌های هوای کوچک ریه‌ها جمع می‌شود و سورفکتانت تجزیه می‌شود. سورفکتانت ماده‌ای کف‌آلود است که ریه‌ها را کاملا منبسط می‌کند تا فرد بتواند نفس بکشد. این تغییرات مانع از پر شدن صحیح ریه‌ها از هوا و انتقال اکسیژن کافی به جریان خون و سراسر بدن می‌شود و بافت ریه ممکن است زخمی و سفت شود.

چه چیزی باعث به وجود آمدن سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) می ‌شود؟

دلایل زیادی وجود دارد که باعث به وجود آمدن بیماری ARDS می‌شود، حتی به تحریک این بیماری کمک می‌کند یا سبب می‌شود این بیماری زودتر بروز کند. همانطور که گفته شد بیماری زمانی ایجاد می‌شود که مایعات از عروق کوچک ریه به کیسه‌های هوایی ریه نشت می‌کنند. هنگامی که غشای محافظ بین رگ‌های خونی و کیسه‌های هوا در معرض خطر قرار می‌گیرند، سطح اکسیژن در خون کاهش می‌یابد.

پزشکان علل آسیب ریه را به دو دسته کلی آسیب مستقیم ریه و آسیب غیر مستقیم ریه تقسیم می‌کنند که منجر به ARDS می‌شود؛ صدمات مستقیم ریه آسیب‌هایی هستند که در ریه‌ها ایجاد می‌شوند یا مستقیما بر آن تأثیر می‌گذارند. آسیب‌های غیرمستقیم، آسیب‌هایی هستند که در جای دیگری از بدن رخ می‌دهند، اما در نهایت به ریه‌ها آسیب می‌رسانند.

دلایلی که باعث آسیب مستقیم ریه می‌شود، عبارتند از:

• پنومونی: باکتری، ویروس و قارچ سبب به وجود آمدن پنومونی می‌شود که یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی ریه است.
• آسپیراسیون (استنشاق محتویات معده به ریه‌ها): آسپیراسیون محتویات معده به داخل ریه‌ها ممکن است باعث آسیب شدید ریه و ARDS شود.
• استنشاق مواد سمی (آسیب استنشاقی): تنفس و قرار گرفتن در معرض غلظت بالای بخارات شیمیایی یا دود و استنشاق آن‌ها می‌تواند، سبب بروز این بیماری شود.
• کبودی ریه‌ها در اثر ضربه به قفسه سینه.
• زمانی که فرد نزدیک است غرق شود.
• آمبولی چربی: زمانی که یک لخته چربی وارد گردش خون ریوی می شود.
• پیوند ریه.
• عفونت ویروسی ریه‌ها، از جمله توسط SARS-CoV-2 و ویروس کرونا که باعث عفونت COVID-19 می‌شود.

شرایطی که باعث آسیب غیر مستقیم ریه می‌شود، عبارتند از:

• سپسیس: واکنش بیش از حد بدن به عفونتی که می‌تواند به چندین سیستم از اندام بدن از جمله ریه‌ها آسیب برساند و با التهاب گسترده همراه خواهد بود.
• ضربه شدید به بدن (تروما به سر، سوختگی، شکستگی‌های متعدد استخوان): تصادفات و سقوط ممکن است به طور مستقیم به ریه‌ها یا سایر اندام‌های بدن آسیب برساند که باعث آسیب التهابی شدید در ریه‌ها می‌شود.
• انتقال گسترده خون.
• پانکراتیت (التهاب پانکراس).
• بای پس قلبی ریوی (جراحی بای پس قلب و ریه).
• مصرف بیش از حد دارو.
• مصرف بیش از حد مواد مخدر: مصرف بیش از حد مواد مخدر مانند کوکائین و مواد افیونی یکی دیگر از عوانل بروز این بیماری است.

از بین این علل احتمالی آسیب ریه، دو مورد از آن‌ها یعنی سپسیس و ذات الریه، ۴۰٪ تا ۶۰٪ از تمام موارد ARDS را تشکیل می‌دهند. به طور کلی، افراد مبتلا به ARDS ناشی از آسیب مستقیم ریه، وضعیت بدتری را نسبت به افرادی که علل غیرمستقیم آسیب ریه دارند، تجربه می‌کنند.

علائم سندرم زجر تنفسی حاد

مشکل تنفس معمولا اولین علائم ARDS است، بیماران مبتلا به ARDS دچار تنگی نفس می‌شوند که اغلب تا حدی زیادی ناراحت‌کننده و زجرآور است، این افراد تندتر نفس می‌کشند، قلبشان تندتر می‌تپد و ممکن است هنگام تلاش برای نفس کشیدن درد داشته باشند. اولین علائم ARDS معمولا در عرض چند ساعت تا یک هفته پس از آسیب ریه ایجاد می‌شود.

همچنین سطوح پایین اکسیژن در خون می‌تواند، طیف وسیعی از علائم دیگر را ایجاد کند؛ از جمله گیجی، سرگیجه، تعریق بیش از حد، فشار خون پایین و ضربان قلب سریع، اکسیژن خون پایین، تنفس سریع و صداهایی نامناسب یا تق‌تق در ریه‌ها هنگام تنفس. سایر علائم و نشانه‌های ARDS ممکن است بسته به علت بیماری زمینه‌ای و شدت ابتلا متفاوت باشد. ARDS ممکن است، چندین روز طول بکشد تا ایجاد شود و به سرعت بدتر و حادتر شود.

برخی از افراد ممکن است، متوجه شوند که نوک انگشتان، لب‌ها یا پوستشان رنگ مایل به آبی پیدا می‌کند که نشانه‌ای از سطح ناکافی اکسیژن خون است. در این گونه مواقع خرید اکسی متر به کنترل سطح اکسیژن خون کمک کند. حال که با این علائم آشنا شدید و آن‌ها را شناختید، اگر فردی را با این علائم و مشخصات دید، خیلی سریع به او کمک کنید و با اورژانس تماس بگیرید.

چگونه ARDS تشخیص داده می‌شود؟

هنگامی که بیماران با علائم شدید به پزشک مراجعه می‌کنند، در گام اول پزشکان رادیوگرافی قفسه سینه را برای بررسی مایع در ریه‌ها و آزمایش خون برای یافتن شدت کمبود اکسیژن انجام می‌دهند. ARDS باید از نارسایی قلبی و بیماری مزمن ریوی جدا شود. اگر پزشکان تشخیص دهند که ریه آسیب دیده است، به ARDS مشکوک خواهند شد. اگر فردی بیماری قلبی یا بیماری مزمن ریوی داشته باشد، این تشخیص سخت خواهد بود، زیرا ARDS و مشکلات قلبی علائم مشابهی دارند.

به طور دقیق هیچ آزمایشی نمی‌تواند ARDS را تشخیص دهد. پزشکان سعی خواهند کرد، مشکلات زمینه‌ای احتمالی را ارزیابی کنند که ممکن است باعث این بیماری شود. به طور کلی، پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند، معاینه فیزیکی و جسمی انجام می‌دهد و آزمایش‌های تشخیصی را تجویز می‌کند.

از آنجایی که ARDS یک بیماری ریه است، معاینه فیزیکی بر ارزیابی عملکرد ریه متمرکز است. پزشک با استفاده از گوشی پزشکی به صدای ریه‌ها گوش می‌دهد تا صداهای مشخصه‌ای را بررسی کند که توسط ریه‌های پر از مایع تولید می‌شوند. او همچنین ضربان قلب و فشار خون بیمار را اندازه‌گیری می‌کند و تغییر رنگ مایل به آبی پوست را بررسی می‌کند.

پزشک همچنین ممکن است، سطح اکسیژن خون بیمار را با یک پالس اکسیمتر اندازه‌گیری کند؛ پالس اکسیمتر یک دستگاه کوچک و الکترونیکی است که بدون درد روی نوک انگشت یا لبه گوش قرار می‌گیرد. در بیشتر موارد، بیماران نیاز به خون‌گیری دارند تا پزشکان بتوانند علائم عفونت را بررسی کنند و عملکرد اندام را ارزیابی کنند. علاوه بر آزمایش خون، پزشکان ممکن است عکس‌برداری با اشعه ایکس و سی تی اسکن از قفسه سینه بیمار را نیز درخواست کنند. این تصاویر به پزشکان اجازه می‌دهد تا علائم تجمع مایع در ریه‌ها را مشاهده کنند.

در برخی موارد ضروری و حیاتی، پزشک ممکن است آزمایش‌های اضافی از جمله الکتروکاردیوگرام (تصویر اولتراسوند از قلب) یا برونکوسکوپی (آزمایشی که در آن یک لوله کوچک مجهز به دوربین وارد ریه‌ها می‌شود تا  تا دید واضحی از بافت‌های ریه را دراختیار پزشکان قرار دهد) را تجویز کنند.

چه عوامل خطری با ARDS مرتبط است؟

افرادی که دارای شرایط پزشکی خاص و عادات غلط در سبک زندگی خود هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به ARDS قرار دارند. به طور کلی، افراد مسن و کسانی که سیگار می‌کشند یا الکل مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض خطر هستند.

در موارد نادر، برخی از اقدامات پزشکی مانند جراحی قلب و عروق ممکن است به ARDS منجر شود. احتمال ابتلا به ARDS در افرادی که مبتلا به بیماری مزمن کبد، سیروز یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، به صورت چشم‌گیری افزایش پیدا می‌کند. ژنتیک، عفونت، نژاد یا جنسیت از دیگر عوامل خطرزا در این بیماری هستند.

این نکته را فراموش نکنید؛ عوامل خطر بسته به سن، سلامت کلی، محل زندگی و محیط کار می‌تواند متفاوت باشد.

راه های درمان سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) چیست؟

هدف اصلی در درمان ARDS افزایش سطح اکسیژن خون، ارائه پشتیبانی تنفسی و درمان علت زمینه‌ای این بیماری است.

• اکسیژن‌رسانی: اکثر بیماران ARDS بری تنفس بهتر و راحت‌تر از  یک دستگاه تنفس مصنوعی کمک می‌گیرند، این اتفاق معمولا در بخش مراقبت‌های ویژه یک بیمارستان صورت می‌گیرد. یک دستگاه تنفس مصنوعی زمانی که فرد قادر نیست به تنهایی نفس بکشد، تنفس او را کنترل می‌کند.
• داروها: برای مدیریت علائم این بیماری، اغلب به بیماران دیورتیک داده می‌شود تا علاوه بر تسکین درد، مایع‌های اضافی ریه‌ها تخلیه و پاکسازی شود.
• درمان علت‌های زمینه‌ای: بهتر است، پزشکان بیماری‌های زمینه‌ای که سبب بروز این بیماری می‌شوند یا  محرک این بیماری هستند، درمان کنند.
• خوابیدن بیمار روی شکم می‌تواند به بیماران کمک کند تا از قسمت‌هایی از ریه‌های خود استفاده کنند که هنگام دراز کشیدن به پشت استفاده نمی‌شوند.

در شرایط حاد و بحرانی، اگر درمان با ونتیلاتور نتواند به اندازه کافی سطح اکسیژن خون را بهبود بخشد یا اگر شرایط بیمار برای تهویه مکانیکی مناسب نباشد، پزشکان بیماران ARDS را تحت درمان با اکسیژن غشایی خارج بدنی یا ECMO قرار می‌دهند. در درمان ECMO، یک دستگاه عملکردهایی را که معمولا توسط ریه‌ها و در صورت لزوم قلب انجام می‌شود، بر عهده می‌گیرد.

عوارض سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS) چیست؟

زمانی که فرد به این بیماری مبتلا می‌شود و تحت درمان قرار می‌گیرد، درگیر عوارضی جدی و در بعضی موارد خطرناکی می‌شود. یکی از جدی‌ترین این عوارض لخته شدن خون است که می‌تواند از دراز کشیدن طولانی مدت ایجاد شود. ضعف در عضلات مورد استفاده برای تنفس یا حرکت یکی دیگر از عوارض این بیماری است که برای فرد مشکلاتی را به وجود می‌آورد. این افراد به خاطر مصرف طولانی مدت داروهای آرام بخش از مشکلات مربوط به حافظه و هوش هم رنج خواهند برد. عفونت، زخم، استرس و افسردگی از شایع‌ترین عوارض این بیماری است.

 همچنین این بیماری ممکن است به سایر اندام‌های بدن آسیب برساند؛ اگر اکسیژن کافی به اندام‌ها نرسد، ممکن است آن‌ها به درستی کار نکنند یا به طور کلی از کار بیفتند که این وضعیت بسیار خطرناک خواهد بود و زندگی فرد را تهدید می‌کند.

جمع ‌بندی

همانطور که گفته شد بیماری سندروم دیستریس تنفسی حاد از آسیب به ریه‌ها ناشی می‌شود و مشخصه آن تجمع مایع در ریه‌ها و پایین امدن سطح اکسیژن طبیعی خون است. سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) یک شکل حاد، منتشر و التهابی از آسیب ریه است که با علل مختلفی همراه است. تشخیص و درمان فوری ARDS با کاهش مرگ و میر بالای آن ارتباط مستقیم دارد.

ARDS یک بیماری جدی است که متاسفانه حتی با درمان، حدود ۲۵٪ تا ۴۰٪ از افراد مبتلا به ARDS زنده نمی‌مانند. سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS) یک بیماری همراه با عوارض کوتاه مدت و بلند مدت است. ARDS ممکن است در طی چند روز ایجاد شود یا خیلی سریع پیشرفت شود و مشکلات تنفسی اولین علامتی است که در این بیماری ظاهر می‌شود. ARDS بیشتر افرادی را درگیر می‌کند که دارای بیماری پیش‌زمینه‌ای هستند یا در معرض عوامل خطرزا قرار دارند.

در حالی که میزان مرگ و میر برای ARDS قابل توجه است، پیشرفت‌های اخیر در درمان به طور قابل توجهی شانس بقا و بهبودی را افزایش داده است. بیمارانی که از ARDS جان سالم به در می‌برند، معمولا به نوعی فیزیوتراپی برای بازسازی توان عضلانی نیاز دارند و این افراد می‌توانند، طی شش ماه تا یک سال عملکرد طبیعی ریه خود را بازیابی می‌کنند. اما در موارد دیگر به خصوص اگر بیماری به دلیل آسیب شدید ریه باشد یا درمان آن‌ها مستلزم استفاده طولانی مدت از دستگاه تنفس مصنوعی باشد، کاهش عملکرد ریه ممکن است بر روتین زندگی و فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارد و برای فرد دردسر ساز باشد.

در این مقاله سعی شد شما را بیماری جدی و خطرناک به نام سندرم دیسترس تنفسی حاد آشنا کنیم. در این مطلب به معرفی این بیماری، علائم و عوارض آن پرداخته‌ایم؛ عوامل خطرزا، راه‌های درمان و تشخیص آن را مرور کردیم.

در نهایت امیدواریم هیچ‌کس به این بیماری مبتلا نشود و برای همه از خدای منان آروزی سلامتی را خواستاریم.

نظر شما درباره این بیماری چیست؟ آیا این مطلب یرای شما مفید بود؟ اگر از خواندن این مطلب لذت برده‌اید و از اطلاعات آن استفاده کافی کرده‌اید، لطفا آن را با دوستان خود و کسانی که فکر می‌کنید به این اطلاعات نیاز دارند، به اشتراک  بگذارید.