فشار خون ریوی زمانی رخ می‌دهد که فشار خون در شریان‌های ریه به دلیل باریک شدن رگ‌ها به طور غیرطبیعی بالا می‌رود. این اتفاق به بطن راست قلب فشار می‌آورد و می‌تواند منجر به نارسایی قلبی شود. در این مقاله قصد داریم هر آنچه باید در مورد فشار خون ریوی بدانید را بیان کنیم.
در یکی از انواع فشار خون ریوی، به نام فشار خون شریانی ریوی (PAH)، رگ‌های خونی در ریه‌ها باریک، مسدود یا تخریب می‌شوند. این آسیب جریان خون را از طریق ریه‌ها کند می‌کند و فشار خون در شریان‌های ریه افزایش می‌یابد. قلب باید بیشتر کار کند تا خون را از طریق ریه‌ها پمپ کند. تلاش اضافی در نهایت باعث ضعیف شدن و از کار افتادن عضله قلب می‌شود.
در برخی افراد، فشار خون ریوی به آرامی بدتر می‌شود و می‌تواند تهدید کننده زندگی این دسته بیماران باشد. اگرچه هیچ درمانی برای برخی از انواع فشار خون ریوی وجود ندارد اما درمان می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. در ادامه بیشتر راجع به این بیماری صحبت می‌کنیم، لطفا تا پایان همراه ما باشید.
فشار خون ریوی (PH) چیست؟
همانطور که اشاره کردیم، فشار خون ریوی یک اختلال نادر ریوی است و در آن شریان‌هایی که خون را از قلب به ریه‌ها می‌برند، باریک می‌شوند و جریان خون در رگ‌ها را دشوار می‌کنند. در نتیجه، فشار خون در این شریان‌ها بسیار بالاتر از حد طبیعی است. این فشار بالای غیرعادی بطن راست قلب را تحت فشار قرار می‌دهد و باعث می‌شود اندازه آن بزرگ شود. بطن راست که بیش از حد کار می‌کند و بزرگ می‌شود، به تدریج ضعیف می‌شود و توانایی خود را برای پمپاژ خون کافی به ریه‌ها از دست می‌دهد. این موضوع می‌تواند منجر به ایجاد نارسایی قلب راست شود.
PH در افراد با هر سن، نژاد و پیشینه قومی رخ می‌دهد، اگرچه در بزرگسالان بسیار شایع‌تر است و تقریبا بیشتر از مردان شایع است.
چرا شریان های ریوی باریک می شوند؟
دانشمندان معتقدند که این فرآیند با آسیب به لایه سلولی آغاز می‌شود و رگ‌های خونی کوچک ریه‌ها را می‌پوشاند. این آسیب که به دلایل نامشخصی رخ می‌دهد، ممکن است باعث تغییراتی در نحوه تعامل این سلول‌ها با سلول‌های ماهیچه صاف در دیواره عروق شود. در نتیجه ماهیچه صاف بیش از حد طبیعی منقبض و رشد می‌کند و رگ را باریک می‌کند.
بیشتر بخوانید: معرفی مشخصات ویلچر مناسب سالمند و بیمار
علت فشار خون ریوی چیست؟
قلب معمولی دارای دو حفره فوقانی (دهلیز) و دو حفره پایینی (بطن) است. هر بار که خون از قلب عبور می‌کند، اتاقک پایین سمت راست (بطن راست) خون را از طریق یک رگ خونی بزرگ (شریان ریوی) به ریه‌ها پمپاژ می‌کند.
در ریه‌ها، خون دی اکسید کربن آزاد می‌کند و اکسیژن را جذب می‌کند. خون معمولا به راحتی از طریق عروق خونی در ریه‌ها (شریان‌های ریوی، مویرگ‌ها و سیاهرگ ها) به سمت چپ قلب جریان می‌یابد.
با این حال، تغییرات در سلول‌هایی که شریان‌های ریوی را می‌پوشانند، می‌توانند باعث سفت شدن، متورم شدن و ضخیم شدن دیواره‌های رگ‌ها شوند. این تغییرات ممکن است جریان خون از طریق ریه‌ها را کند یا مسدود کند و باعث فشار خون ریوی شود.
فشار خون ریوی بسته به علت آن می‌توان به پنج گروه کلی طبقه‌بندی کرد.
گروه یک: فشار خون شریانی ریوی (PAH)
- علت ناشناخته (فشار خون شریانی ریوی ایدیوپاتیک)
- تغییرات در یک ژن منتقل شده از طریق خانواده (فشار خون شریانی ریوی ارثی)
- استفاده از برخی از داروهای رژیمی تجویزی یا داروهای غیرقانونی
- مشکلات قلبی (بیماری مادرزادی قلبی)
- سایر شرایط مانند عفونت HIV، بیماری مزمن کبد (سیروز) و اختلالات بافت همبند (اسکلرودرمی، لوپوس، و غیره)
گروه دوم: فشار خون ریوی ناشی از بیماری قلبی سمت چپ
- بیماری دریچه سمت چپ قلب مانند بیماری دریچه میترال یا دریچه آئورت
- نارسایی حفره چپ پایین قلب (بطن چپ)
گروه سوم: فشار خون ریوی ناشی از بیماری ریوی
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
- فیبروز ریوی
- آپنه انسدادی خواب
- قرار گرفتن طولانی مدت در ارتفاعات بالا
گروه چهارم: لخته شدن خون
- لخته شدن خون مزمن در ریه‌ها (آمبولی ریه)
- سایر اختلالات انعقادی
- بیماری ترومبوآمبولیک
گروه پنجم: سایر شرایط
- اختلالات خونی، از جمله پلی سیتمی ورا و ترومبوسیتمی
- اختلالات التهابی مانند سارکوئیدوز و واسکولیت
- اختلالات متابولیک، از جمله بیماری ذخیره گلیکوژن
- بیماری کلیوی
- تومورهایی که بر روی شریان های ریوی فشار می آورند
- ژنتیک. فشار خون ریوی در تعداد کمی از موارد ارثی است. دانستن اینکه فردی در خانواده فشار خون ریوی داشته یا دارد، باید شما را وادار کند که در صورت بروز علائم، به دنبال ارزیابی اولیه باشید.
- فشار خون ریوی همچنین ممکن است به دلیل شرایط دیگر ایجاد شود و در برخی موارد، علت ناشناخته است.
علائم فشار خون ریوی چیست؟
علائم فشار خون ریوی معمولا تا زمانی که بیماری پیشرفت نکرده باشد، رخ نمی‌دهد. اولین علامت فشار خون ریوی معمولا تنگی نفس با فعالیت‌های روزمره مانند بالا رفتن از پله بروز پیدا می‌کند. خستگی، سرگیجه و غش کردن نیز می‌تواند از علائم باشد. تورم در مچ پا، شکم یا پاها، لب‌ها و پوست مایل به آبی و درد قفسه سینه ممکن است با افزایش فشار روی قلب رخ دهد. شدت علائم متفاوت است و ممکن است یک بیمار همه علائم را نداشته باشد.
در مراحل پیشرفته‌تر بیماری، حداقل در زمان فعالیت، برخی از علائم را بروز پیدا می‌کنند. علائم دیگر عبارتند از:
- ضربان قلب نامنظم (تپش قلب یا احساس قوی و ضربان دار).
- غش کردن یا سرگیجه.
- تنگی نفس پیشرونده در حین ورزش یا فعالیت و مشکل در تنفس در حالت استراحت.
- در نهایت، ممکن است انجام هر گونه فعالیتی با بدتر شدن بیماری دشوار شود.
سندرم آیزنمنگر و فشار خون ریوی
سندرم آیزنمنگر نوعی بیماری مادرزادی قلبی است که باعث افزایش فشار خون ریوی می‌شود. معمولا به دلیل وجود یک سوراخ بزرگ در قلب بین دو حفره پایینی قلب (بطن) ایجاد می‌شود که به آن نقص دیواره بین بطنی می‌گویند.
این سوراخ در قلب باعث می‌شود خون به اشتباه در قلب جریان یابد. خون حامل اکسیژن (خون قرمز) با خون فاقد اکسیژن (خون آبی) مخلوط می‌شود. خون سپس به ریه‌ها باز می‌گردد (به جای رفتن به بقیه بدن) باعث افزایش فشار در شریان‌های ریوی و ایجاد فشار خون ریوی می‌شود.
بیشتر بخوانید: آمبولی ریه و هر آنچه باید درباره آن بدانید
چه عواملی خطر این بیماری را افزایش می دهند؟
فشار خون ریوی بیشتر در افراد ۳۰ تا ۶۰ ساله تشخیص داده می‌شود. افزایش سن می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون شریانی ریوی (PAH) را افزایش دهد. با این حال، PAH ایدیوپاتیک در میانسال‌ها شایع‌تر است.
موارد دیگری که می‌تواند خطر فشار خون ریوی را افزایش دهد عبارت‌اند از:
- سابقه خانوادگی این بیماری.
- اضافه وزن داشتن.
- اختلالات لخته شدن خون یا سابقه خانوادگی لخته شدن خون در ریه‌ها.
- قرار گرفتن در معرض آزبست.
- بیماری قلبی مادرزادی.
- زندگی در ارتفاعات بالا.
- استفاده از برخی داروهای کاهش وزن.
- استفاده از مواد مخدر غیرقانونی مانند کوکائین.
- استفاده از سروتونین (SSRIs) که برای درمان افسردگی و اضطراب تجویز می‌شود.
عوارض فشار خون ریوی
- بزرگ شدن سمت راست قلب و نارسایی قلبی (کور ریوی). در کور ریوی، بطن راست قلب بزرگ می‌شود و مجبور است برای حرکت خون از طریق شریان‌های ریوی تنگ یا مسدود شده، قوی‌تر از حد معمول پمپاژ کند.
در نتیجه، دیواره‌های قلب ضخیم می‌شوند و بطن راست منبسط می‌شود تا میزان خونی را افزایش دهد که می‌تواند در خود نگه دارد. اما این تغییرات فشار بیشتری بر قلب ایجاد می‌کند و در نهایت بطن راست از کار می‌افتد.
- لخته شدن خون. ابتلا به فشار خون ریوی خطر لخته شدن خون در شریان‌های کوچک در ریه‌ها را افزایش می‌دهد.
- آریتمی. فشار خون ریوی می‌تواند باعث ضربان قلب نامنظم (آریتمی) شود که می‌تواند منجر به تپش قلب، سرگیجه یا غش شود. برخی از آریتمی‌ها می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند.
- خونریزی در ریه‌ها. فشار خون ریوی می‌تواند منجر به خونریزی تهدید کننده زندگی در ریه‌ها و سرفه خون (هموپتیزی) شود.
- عوارض بارداری فشار خون ریوی می تواند برای نوزاد در حال رشد تهدید کننده باشد.
چگونه فشار خون ریوی (PH) تشخیص داده می شود؟
از آنجایی که فشار خون ریوی ممکن است به دلیل بسیاری از شرایط پزشکی ایجاد شود، برای رد سایر بیماری‌ها و تشخیص صحیح، تاریخچه پرونده پزشکی کامل، معاینه فیزیکی و شرح علائم شما ضروری است. در طول معاینه فیزیکی، پرستار یا متخصص مربوطه این کار را انجام خواهد داد:
- به صداهای غیرطبیعی قلب مانند صدای بلند دریچه ریوی، سوفل سیستولیک نارسایی سه لتی یا گالوپ به دلیل نارسایی بطنی گوش می‌دهد.
- ورید ژوگولار گردن را از نظر گرفتگی (بزرگ شدن) بررسی می‌کند.
- شکم، پاها و مچ پا را از نظر احتباس مایعات بررسی می‌کند.
- بستر ناخن را از نظر رنگ آبی بررسی می‌کند.
- به دنبال علائم بیماری‌های زمینه‌ای دیگر باشید که ممکن است باعث فشار خون ریوی شوند.
تست‌های دیگری که ممکن است در نظر گرفته شوند عبارت‌اند از:
آزمایشات خون:
- پانل متابولیک کامل (CMP): عملکرد کبد و کلیه را بررسی می‌کند.
- آزمایشات خون آنتی بادی مانند ANA، ESR و غیره: غربالگری بیماری‌های عروقی کلاژن
- هورمون محرک تیروئید (TSH): بررسی مشکلات تیروئید
- اچ آی وی: غربالگری برای ویروس نقص ایمنی انسان
- گازهای خون شریانی (ABG): سطح اکسیژن خون شریانی را تعیین می‌کند.
- شمارش کامل خون (CBC): آزمایشات برای عفونت، هموگلوبین بالا و کم خونی.
- پپتید ناتریورتیک نوع بی (BNP): نشانگر نارسایی قلبی
اکوکاردیوگرافی داپلر: از امواج صوتی برای نشان دادن عملکرد بطن راست، اندازه گیری جریان خون در دریچه‌های قلب و سپس محاسبه فشار شریان ریوی سیستولیک استفاده می‌کند.
اشعه ایکس قفسه سینه: بزرگ شدن بطن راست و بزرگ شدن شریان‌های ریوی را نشان می‌دهد.
تست شش دقیقه پیاده روی: سطح تحمل ورزش و سطح اشباع اکسیژن خون را در حین ورزش تعیین می‌شود.
تست‌های عملکرد ریوی: سایر بیماری‌های ریوی مانند بیماری انسدادی مزمن ریوی و فیبروز ریوی ایدیوپاتیک را ارزیابی می‌شود.
پلی سومنوگرام یا اکسیمتری شبانه: غربالگری برای آپنه خواب (به کاهش سطح اکسیژن در شب منجر می‌شود).
کاتتریزاسیون قلب راست: فشارهای مختلف قلب را اندازه گیری می‌کند (به عنوان مثال، داخل شریان‌های ریوی که از سمت راست قلب می‌آید)، سرعتی که قلب قادر به پمپاژ خون است و هرگونه نشت بین سمت راست و چپ قلب را می‌یابد.
اسکن پرفیوژن تهویه (اسکن V / Q): به دنبال شواهدی از لخته شدن خون در طول مسیر به ریه‌ها می‌گردد.
آنژیوگرافی ریه: به دنبال انسداد لخته خون در شریان‌های ریوی است.
سی تی اسکن قفسه سینه: به دنبال لخته‌های خون و سایر بیماری‌های ریوی است که ممکن است به یافتن علت فشار خون ریوی کمک کند.
فشار خون ریوی (PH) چگونه درمان می شود؟
قبل از شروع هر درمانی، تشخیص و تجزیه و تحلیل مناسب مشکل ضروری است. درمان بر اساس علل مختلف زمینه‌ای متفاوت است اما به طور کلی شامل موارد زیر می‌شود:
- مصرف داروها
- ایجاد تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی
- در صورت لزوم انجام عمل جراحی
- به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید
در ادامه فهرست دارویی، سبک زندگی و پیشنهادات غذایی و رویکردهای درمان جراحی ذکر شده است.
داروها
انواع مختلفی از داروها برای درمان فشار خون ریوی در دسترس هستند. انتخاب‌های درمانی، مانند موارد ذکر شده در زیر، به علت زمینه‌ای فشار خون ریوی، شدت فشار خون ریوی، میزان احتمال پیشرفت آن و تحمل داروی بیمار بستگی دارد.
- خرید و اجاره دستگاه اکسیژن ساز: جایگزین اکسیژن کم در خون شما می‌شود.
- داروهای ضد انعقاد یا «رقیق کننده‌های خون»
- دیورتیک ها
- اینوتروپیک (مانند دیگوکسین)، توانایی پمپاژ قلب را بهبود می‌بخشد.
- وازودیلاتورها مانند نیفدیپین (پروکاردیا) یا دیلتیازم (کاردیزم)، فشار خون ریوی را کاهش می‌دهد و ممکن است توانایی پمپاژ سمت راست قلب را بهبود بخشد.
- Bosentan (Tracleer) ،ambrisentan (Letairis) ،macitentan (Opsumit)، به مسدود کردن عملکرد اندوتلین، ماده‌ای که باعث باریک شدن رگ‌های خونی ریه می‌شود، کمک می‌کند. Bosentan به کار آزمایشگاهی ماهانه برای نظارت بر عملکرد کبد نیاز دارد.
- اپوپروستنول (ولتری، فللان)، ترپروستینیل سدیم (رمودولین، تیواسو، اورنیترام)، ایلوپروست (ونتاویس)، عروق ریوی را گشاد می‌کند و به جلوگیری از تشکیل لخته‌های خون کمک می‌کند.
- سیلدنافیل (Revatio)، تادالافیل (Adcirca)، سلول‌های ماهیچه صاف ریوی را شل می‌کند که منجر به گشاد شدن شریان‌های ریوی می‌شود.
- Riociguat (Adempas)
- Selexipag (Uptravi)
دستورالعمل های دارویی
- نام داروهای خود و نحوه عملکرد آنها را بدانید. یک لیست همراه خود داشته باشید.
- داروهای خود را هر روز در ساعت معینی مصرف کنید. اگر یک نوبت را فراموش کردید، دو نوبت را برای جبران دوز فراموش شده مصرف نکنید.
- هیچ دارویی را بدون نسخه مصرف نکنید مگر اینکه ابتدا از پزشک یا داروساز خود سوال کنید. برخی از داروها مانند داروهای ضد احتقان (از جمله Benadryl ،Dimetapp ،Sudafed و سایر داروهای حاوی افدرین یا سودوافدرین) و عوامل ضد التهابی غیراستروئیدی (مانند Advil ،Motrin و Indocin) می توانند در افرادی که نارسایی قلبی دارند، مشکلاتی ایجاد کنند. همچنین از مصرف داروهای بدون نسخه که بر روی برچسب آنها ذکر شده است که در صورت داشتن فشار خون بالا باید احتیاط کنید خودداری کنید.
- مصرف داروها را قطع نکنید یا آنها را عوض نکنید مگر اینکه ابتدا با پزشک خود صحبت کنید.
- از محصولات گیاهی به دلیل اثرات نامشخص آنها در ترکیب با داروهای مورد استفاده برای فشار خون ریوی خودداری کنید.
تغییرات رژیم غذایی
غذاهای سرشار از مواد مغذی مانند پتاسیم (مانند میوه‌های خشک، موز، پرتقال) و منیزیم (مانند بادام زمینی، توفو، کلم بروکلی) و ویتامین‌ها همچون ویتامین E را مصرف کنید.
در صورت لزوم، برای رسیدن به وزن ایده آل، کل کالری روزانه خود را محدود کنید. غذاهای حاوی قند تصفیه شده، چربی‌های اشباع شده و کلسترول را محدود کنید. غذاهای سرشار از فیبر از جمله غلات کامل، سبوس، میوه‌ها و سبزیجات بخورید.
مصرف سدیم خود را کاهش دهید:
- غذاهایی بخرید که سدیم کمی دارند. غذاهایی را انتخاب کنید که روی آنها برچسب «کم نمک» و «سدیم اندک» نوشته شده باشد.
- از مصرف نمک خوراکی و نمک چاشنی پرهیز کنید.
- از مصرف فرآورده‌های گوشتی دودی، پخته شده، شور و کنسرو شده خودداری کنید.
- از فست فود اجتناب کنید و غذاهای آماده را محدود کنید. آنها معمولا محتوای سدیم بالایی دارند.
مصرف مایعات خود را کنترل کنید. اگر دچار تنگی نفس شدید یا اگر متوجه تورم شدید، مصرف مایعات را کاهش دهید.
بیشتر بخوانید: بای پپ چیست و چه کاربردی دارد؟
تغییر سبک زندگی
وزن خود را کنترل کنید و وزن خود را هر روز در همان زمان مشخص کنید و وزن خود را در یک دفتر خاطرات یا تقویم ثبت کنید. اگر متوجه افزایش وزن سریع یک کیلوگرم در یک روز یا ۲.۵ کیلوگرم در طول یک هفته شدید، به پزشک خود اطلاع دهید.
اگر اضافه وزن دارید وزن خود را کاهش دهید (توصیه‌های پزشک خود را دنبال کنید). چک آپ سالانه سلامت را زیر نظر پزشک خود انجام دهید.
دستورالعمل فعالیت:
- بلند کردن یا هل دادن را به کمتر از ۱۰ کیلوگرم محدود کنید زیرا این فعالیت‌ها فشار را در شریان‌ها و ریه‌های شما افزایش می‌دهند.
- پیاده روی برای قوی نگه داشتن عضلات و بهبود گردش خون مهم است. با این حال، اشکال شدیدتر ورزش هوازی را نباید به طور منظم انجام داد زیرا ریه‌های شما ممکن است نتوانند با اکسیژن مورد نیاز بدن در طول این فعالیت‌ها هماهنگی داشته باشند. هر فعالیتی که باعث تنگی نفس، سرگیجه یا درد قفسه سینه می شود باید فورا متوقف شود. در صورت بروز هر یک از این علائم با پزشک خود تماس بگیرید.
- از سیگار کشیدن، بخار کردن یا جویدن تنباکو خودداری کنید.
- از مصرف الکل خودداری کنید.
درمان های جراحی
ترومبوآندارترکتومی ریوی: در صورت وجود، لخته‌های خون در شریان ریوی ممکن است با جراحی برداشته شوند تا جریان خون و عملکرد ریه بهبود می‌یابد.
پیوند ریه: در حال حاضر، این تنها درمان این بیماری است که ناشی از لخته شدن خون مزمن است. پیوند برای فشار خون پیشرفته ریوی است که به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهد. معمولا بعد از پیوند ریه، سمت راست قلب به حالت عادی باز می‌گردد.
پیوند قلب و ریه: این نوع پیوند دو عضو بسیار نادر است اما برای همه بیمارانی که نارسایی ریه و قلب چپ ترکیبی دارند ضروری است.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم علت، درمان، عوامل خطرناک و موارد دیگر را در رابطه با این بیماری بیان کنیم تا راهنمای کاملی ارائه داده باشیم. امیدوارم این مقاله برای شما مفید بوده باشد.
یک پاسخ به “فشار خون ریوی”
[…] بیشتر بخوانید: فشار خون ریوی و هر آنچه باید در مورد آن بدانید […]