بررسی وضعیت نوزاد تازه متولد شده به روش‌های مختلف در شناسایی مشکلات و رفع زودهنگام آن‌ها بسیار تاثیرگذار است. غربالگری یکی از بهترین روش‌ها جهت تشخیص مشکل است که در‌صورت مشاهده هرگونه علائم بیماری در نوزاد انجام میشود. با تشخیص بیماری به‌‌کمک این روش از عوارض و عواقب بعدی آن به‌ویژه مشکلاتی مانند عقب ماندگی ذهنی و کند شدن رشد جسمانی نوزاد جلوگیری خواهد شد. چنانچه صاحب فرزندی شدید، استفاده از غربالگری جهت تشخیص مشکلات نوزاد را فراموش نکنید. در مقاله حاضر با روش غربالگری نوزاد و دلیل انجام آن بیشتر آشنا خواهید شد، آگاهی از این روش‌ها برای والدین واجب است، پس تا انتها همراه ما بمانید.
غربالگری نوزاد به چه صورت انجام می شود؟
غربالگری به تشخیص سریع بیماری در نوزادان تازه متولد شده کمک می‌کند. بنا‌بر دستور وزارت بهداشت تمام نوزادان متولد شده بدون استثناء در ۳ تا ۵ روز اول تولد باید غربالگری شوند. بسیاری از پزشکان قبل از ترخیص مادر و نوزاد با مشاهده نشانه‌های بیماری در کودک غربالگری را تجویز می‌کنند. در این روش کارشناس یا پرستار مورد نظر با سوزن لانست از پاشنه پای نوزاد ۵ قطره خون دریافت می‌کند. این نمونه‌ها به آزمایشگاه تحویل داده می‌شوند و جواب آن‌ها ظرف ۱۰ روز آینده آماده خواهد شد. این نمونه‌گیری مانند آزمایش قند خون بدون درد انجام میشود پس نیازی به نگرانی در این باره نیست. در برخی موارد به‌ویژه با مشاهده بدتر شدن علائم بیماری پزشک موظف است غربالگری نوزاد را دو مرحله و حتی بیشتر تکرار کند.
چه نوزادانی بیش از یک بار غربالگری می شوند؟
همان‌طور‌که ذکر شد غربالگری مرحله‌ای بسیار مهم و الزامی است که باید در ۵ روز اول تولد نوزاد انجام شود. در شرایطی خاص گروهی از نوزادان طبق نظر پزشک باید بیش از یک بار غربالگری شوند. نوزادان دارای شرایط زیر مجبور به طی مراحل بیشتری از غربالگری هستند:
نوزادی که زودتر از موعد به دنیا آمده باشد
برخی از نوزادان قبل از ۳۷ هفتگی به‌دنیا می‌آیند که در بسیاری از موارد خطرناک است. زودتر از موعد لازم به دنیا آمدن می‌توان تبعاتی مانند عدم رشد ارگان‌های داخلی بدن را به‌دنبال داشته باشد؛ بنابراین بهترین روش جهت اطلاع از وضعیت سلامتی آن‌ها غربالگری چند مرحله‌ای است.
وزن نوزاد کم تر ۱ و نیم کیلوگرم باشد
احتمال ابتلا به بیماری‌های حاد در نوزادی که با وزن بسیار پایین به‌دنیا می‌آید زیاد است؛ به‌همین خاطر اغلب پزشکان پس از معاینه دستور غربالگری بیش از یک بار را می‌دهند.
نوزادی که بیش از ۴۸ ساعت در NICU بستری است
بستری بودن نوزاد در NICU آن هم بیش از ۴۸ ساعت یا ۳ روز موجب دستور پزشک به غربالگری بیشتر خواهد شد تا دلیل عدم بهبودی به‌طور دقیق مشخص شود.
نوزادان دارای زردی
می‌دانید‌که زردی به‌صورت طبیعی در اغلب نوزادان ایجاد و در دوره‌ای چند روزه با کمک و اجاره دستگاه فتوتراپی درمان میشود. چنانچه علائم بهبودی زردی در نوزاد طی بازه زمانی معین مشاهده نشود طبق نظر پزشک باید نوزاد بیش از یک بار غربالگری شود.
نوزادی که تعویض خون شده است
خون برخی نوزادان بنا به دلایل مختلف باید تعویض شود. در این شرایط پزشک تا زمانی که از نرمال شدن وضعیت جسمی کودک مطمئن نشود غربالگری دوباره یا چند باره را تجویز می‌کند. تعویض خون نوزاد در شرایط حاد صورت می‌گیرد و مراحل حساسی دارد؛ بنابراین لازم است که تحت هر شرایطی نوزاد را غربالگری کرد.
نوزادی که در سر یا صورت ناهنجاری دارد
وجود هرگونه ناهنجاری در قسمت سر یا صورت نشان‌دهنده بیماری جدی در نوزاد است؛ بنابراین طی دوره درمان باید چندین بار از نوزاد آزمایش و غربالگری گرفت.
نوزادی که با کمبود اکسیژن متولد شده است
هایپواکسی یا کمبود اکسیژن در نوزادان تازه متولد شده ممکن است به دلایل مختلف اتفاق بیافتد. در بسیاری از موارد جهت تشخیص سریع و درست دلیل این مشکل نوزاد بیش از یک بار غربالگری میشود. پزشک ممکن است اجاره دستگاه اکسیژن ساز را پیشنهاد دهد.
فرزندان متولد شده از مادران بیمار
گاهی ممکن است یک مادر در دوره بارداری بیمار باشد. از سرخک و آبله مرغان گرفته تا بیماری‌های حادتر مانند مشکلات خونی ممکن است نوزاد را مبتلا کرده باشد. براین اساس به محض تولد نوزاد باید غربالگری و آزمایش‌های لازم از او گرفته شود تا از عدم انتقال بیماری مادر به نوزاد اطمینان لازم کسب شود.
وجود سابقه ناشنوایی یا کم شنوایی در خانواده نوزاد
در برخی از خانواده‌ها مشکلاتی مانند ناشنوایی یا کم شنوایی کاملا ارثی است؛ بنابراین با تولد نوزاد باید از او تست‌های مختلف و از همه مهم‌تر غربالگری گرفته شود. در‌صورتی‌که سابقه چنین مشکلاتی در خانواده شما وجود داشته باید در زمان تولد نوزادتان این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
غربالگری شامل چه طیفی از نوزادان می شود؟
بهتر است غربالگری برای تمام نوزادان انجام شود، اما این آزمایش طیف خاصی از نوزادان را به طور قطعی در‌بر می‌گیرد. غربالگری شامل این طیف از نوازادان می‌شوند:
- نوزاد دارای اختلالات غدد درون ریز مانند کم کاری یا پرکاری تیروئید یا هیپرپلازی
- نوزاد مبتلا به اختلالات هموگلوبین مانند کم خونی از نوع داسی شکل
- نوزاد دارای اختلالات متابولیکی مانند PKU یا کتونوریا
- نوزاد دارای نقص شدید در سیستم ایمنی یا فیبروز کیستیک
سخن پایانی
تمام والدین باید این نکته مهم را در نظر داشته باشند که تولد نوزاد اتمام کار نیست و باید قبل از هر کاری از سلامت کامل فرزند خود مطمئن شوند. انجام آزمایشات متعدد به‌ویژه غربالگری یکی از روش‌های شناخته شده جهت ایجاد اطمینان از سلامت نوزاد است. غربالگری آزمایشی جهت تشخیص به‌هنگام احتمال وجود بیماری در نوزاد است که باید توسط پزشک متخصص تجویز شود. در این آزمایش چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد دریافت و طی ۱۰ روز جواب نهایی آن آماده میشود. در برخی موارد برای نوزادانی که با مشکلات جدی‌تر مواجه‌اند غربالگری بیش از یک بار انجام میشود تا زمانی که نوزاد به شرایطی پایدار و استاندارد برسد. براین اساس توصیه میشود تا غربالگری نوزاد خود را در اولویت قرار دهید.
