پیوند ریه فرآیند جراحی است که طبق آن ریه بیمار را با یک ریه سالم جایگزین می‌شود. بر اساس داده‌های شبکه تدارکات و پیوند اعضا، از سال ۱۹۸۸ تاکنون بیش از ۳۶۱۰۰ پیوند ریه در ایالات متحده انجام شده است. اکثر این جراحی‌ها در بیماران ۱۸ تا ۶۴ساله بوده است.
میزان بقای بیماران پیوند ریه در سال‌های اخیر بهبود یافته است و بر اساس گفته موسسه ملی قلب، ریه و خون (NHLBI)، نرخ بقای یک‌ساله پیوندهای تک ریه نزدیک به ۸۰ درصد است. میزان بقای پنج‌ساله بیش از ۵۰ درصد است و این اعداد ۲۰ سال پیش بسیار کمتر بود.
میزان بقا بسته به امکانات متفاوت است. هنگام تحقیق در مورد محل انجام جراحی، مهم است که در مورد میزان بقای بیماران مرکز مربوطه سوال کنید. در ادامه توضیحات لازم درباره نحوه پیوند ریه و اطلاعات دیگر درباره آن ارائه می‌کنیم.
چرا پیوند ریه انجام می شود؟
پیوند ریه آخرین گزینه برای درمان نارسایی ریه است و همیشه ابتدا سایر درمان‌ها و تغییرات سبک زندگی تقریبا آزمایش می‌شوند. شرایطی که ممکن است به اندازه کافی به ریه‌های شما آسیب برساند و درنهایت نیاز به پیوند داشته باشید عبارت‌اند از:
- بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)
- فیبروز سیستیک
- آمفیزم
- فیبروز ریوی
- فشار خون ریوی
- سارکوئیدوز
پیوند ریه چه خطراتی به همراه دارد؟
پیوند ریه یک جراحی بزرگ است و درنتیجه با خطرات زیادی همراه است. قبل از جراحی، پزشک باید با شما صحبت می‌کند که آیا خطرات مرتبط با این روش بیشتر از مزایای آن است یا خیر. همچنین باید در مورد کارهایی صحبت کنید که می‌توانید برای کاهش خطرات خود انجام دهید.
خطر اصلی پیوند ریه رد عضو است. این زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به ریه اهداکننده شما حمله می‌کند که آن را یک بیماری در نظر می‌گیرد. رد شدید می‌تواند منجر به نارسایی ریه اهدایی شود. حتی بعد از عمل با خرید تشک مواج مطمئن شوید که بیمار به طور مناسب استراحت می‌کند.
سایر عوارض جدی می‌تواند از داروهای مورد استفاده برای جلوگیری از رد شدن ایجاد شود و این‌ها «سرکوب کننده‌های ایمنی» نامیده می‌شوند. آن‌ها با کاهش پاسخ ایمنی شما همراه هستند و احتمال حمله بدن شما به ریه «خارجی» جدید را کاهش می‌دهند.
سرکوب‌کننده‌های ایمنی خطر ابتلا به عفونت‌ها را افزایش می‌دهند زیرا «نگهبان» بدن شما کاهش می‌یابد. سایر خطرات جراحی پیوند ریه و داروهایی که باید بعد از آن مصرف کنید عبارت‌اند از:
- خونریزی و لخته شدن خون (مانند آمبولی ریه)
- سرطان و بدخیمی‌های ناشی از سرکوب کننده‌های ایمنی
- دیابت
- آسیب کلیه
- مشکلات معده
- نازک شدن استخوان‌های شما (پوکی استخوان)
رعایت دستورات پزشک قبل و بعد از جراحی بسیار مهم است و این موضوع می‌تواند به کاهش خطرات شما کمک کند. دستورالعمل‌ها شامل انتخاب سبک زندگی سالم مانند اتخاذ یک رژیم غذایی سالم و عدم سیگار کشیدن است. همچنین باید از مصرف هر دوز دارو بدون تجویز پزشک متخصص خودداری کنید.
چگونه برای پیوند ریه آماده شویم؟
عوارض عاطفی انتظار برای یک ریه اهدا کننده می‌تواند دشوار باشد. هنگامی که آزمایش‌های لازم را انجام دادید و معیارهای واجد شرایط را برآورده کردید، در لیست انتظار برای یک ریه اهداکننده قرار می‌گیرید. زمان انتظار شما در لیست به موارد زیر بستگی دارد:
- در دسترس بودن یک ریه منطبق
- گروه خونی
- فاصله جغرافیایی بین اهدا کننده و گیرنده
- شدت وضعیت شما
- اندازه ریه اهدا کننده
- سلامت کلی شما
شما تحت آزمایشات و تصویربرداری متعددی همچون برونکوسکوپی ریه قرار خواهید گرفت. همچنین ممکن است تحت مشاوره عاطفی و مالی قرار بگیرید و پزشک شما باید مطمئن شود که شما برای اثرات بعدی این روش کاملا آماده هستید.
پزشک دستورالعمل‌های کاملی را در مورد نحوه بهترین آمادگی برای جراحی به شما ارائه می‌دهد. اگر منتظر ریه اهدایی هستید، خوب است که خود را قبل از عمل آماده کنید یا بیمار خود را پیش از جراحی مهیا سازید. زیرا این اندام ممکن است در هر زمانی برسد و بلافاصله عمل انجام گیرد.
همچنین، مطمئن شوید که تمام اطلاعات تماس خود را در بیمارستان به روز شده است. زمانی که ریه اهداکننده در دسترس است، آن‌ها باید بتوانند با شما تماس بگیرند. هنگامی که به شما اطلاع داده می‌شود که یک ریه اهدا کننده در دسترس است، به شما دستور داده می‌شود که فورا به مرکز پیوند گزارش دهید.
نحوه انجام پیوند ریه
هنگامی که شما و ریه اهداکننده خود به بیمارستان رسیدید، برای عمل جراحی آماده خواهید شد. این موضوع شامل پوشیدن لباس بیمارستان، دریافت IV و بیهوشی عمومی است و درنهایت شما را به یک خواب القایی آماده می‌کند. بعد از اینکه ریه جدیدتان در جای خود قرار گرفت، در اتاق ریکاوری بیدار خواهید شد.
تیم جراحی شما لوله‌ای را در نای شما قرار می‌دهد تا به شما در تنفس کمک کند. ممکن است لوله دیگری در بینی شما وارد شود و محتویات معده شما را تخلیه می‌کند. همچنین ممکن است روی دستگاه قلب و ریه قرار بگیرید. این دستگاه خون شما را پمپاژ کرده و در حین جراحی برای شما اکسیژن‌رسانی می‌کند.
جراح شما یک برش بزرگ در قفسه سینه شما ایجاد می‌کند و از طریق این برش، ریه قدیمی شما برداشته می‌شود. ریه جدید شما به راه هوایی اصلی و عروق خونی شما متصل می‌شود. هنگامی که ریه جدید به درستی کار می‌کند، برش بسته می‌شود. برای بهبودی به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) منتقل خواهید شد.
بر اساس گزارش موسسه ملی قلب، ریه و خون (NHLBI)، یک روش معمولی تک ریه می‌تواند بین ۴ تا ۸ ساعت طول بکشد و انتقال دو ریه می‌تواند تا ۱۲ ساعت طول بکشد.
پیگیری بعد از پیوند ریه
شما می‌توانید انتظار داشته باشید که چند روز پس از عمل در ICU بمانید زیرا علائم حیاتی شما نیاز به نظارت دقیق دارند. احتمالا به یک دستگاه تهویه مکانیکی متصل خواهید شد تا به شما در تنفس کمک کند. لوله‌ها نیز به قفسه سینه شما متصل می‌شوند تا هرگونه تجمع مایع را تخلیه کنند.
کل اقامت شما در بیمارستان ممکن است هفته‌ها طول بکشد اما ممکن است کوتاهتر باشد. مدت اقامت شما به میزان بهبودی شما بستگی دارد. در طی سه ماه آینده، قرار ملاقات‌های منظمی با تیم پیوند ریه خود خواهید داشت. آن‌ها هرگونه علائم عفونت، طرد یا سایر مشکلات را زیر نظر خواهند داشت. شما باید در نزدیکی مرکز پیوند زندگی کنید.
قبل از اینکه بیمارستان را ترک کنید، دستورالعمل‌هایی در مورد نحوه مراقبت از زخم جراحی به شما داده می‌شود. همچنین در مورد هرگونه محدودیتی گفته می‌شود که باید رعایت کنید و به شما دارو داده می‌شود. به احتمال زیاد، داروهای شما شامل یک یا چند نوع سرکوب کننده سیستم ایمنی هستند، مانند:
- سیکلوسپورین
- تاکرولیموس
- مایکوفنولات موفتیل
- پردنیزون
- آزاتیوپرین
- سیرولیموس
- داکلیزوماب
- بازیلیکسیماب
استفاده ازداروهای سرکوب کننده ایمنی پس از پیوند مهم هستند. آن‌ها به جلوگیری از حمله بدن به ریه جدید کمک می‌کنند. شما احتمالا تا پایان عمر از این داروها استفاده خواهید کرد. با این حال، آن‌ها شما را در معرض عفونت و سایر مشکلات قرار می‌دهند. حتما در مورد تمام عوارض جانبی احتمالی با پزشک خود صحبت کنید. همچنین ممکن است به شما داروهای زیر نیز داده شود:
- داروی ضد قارچ
- داروی ضد ویروسی
- آنتی بیوتیک
- دیورتیک
- داروی ضد زخم
آیا پیوند ریه در ایران انجام می شود؟
مححقان گزارش می‌دهند که اولین سال پس از پیوند، بحرانی‌ترین سال است. در این زمان است که عوارض عمده، عفونت و پس زدن، شایع‌ترین هستند. شما می‌توانید با پیروی از دستورالعمل‌های تیم پیوند ریه خود و گزارش فوری هرگونه عارضه، این خطرات را به حداقل برسانید.
اگرچه پیوند ریه خطرناک است، اما می‌تواند مزایای قابل توجهی داشته باشد. بسته به شرایط شما، پیوند ریه ممکن است به شما کمک کند عمر طولانی‌تری داشته باشید و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشد. اگر قصد دارید پیوند ریه در ایران انجام دهید باید از بیمارستان شیوه درخواست را بپرسید و منتظر بمانید تا ریه مطابق با بیمار شما برای پیوند پیدا شود.
