بیماری خودایمنی وضعیتی است که در آن سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به بدن‌تان حمله می‌کند. سیستم ایمنی به طور معمول در برابر میکروب‌هایی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها محافظت می‌کند. وقتی وجود این مهاجمان خارجی را احساس می‌کند، ارتشی از سلول‌های جنگنده را برای حمله به آن‌ها می‌فرستد. به طور معمول، سیستم ایمنی می‌تواند تفاوت بین سلول‌های خارجی و سلول‌های خود را تشخیص دهد.
در یک بیماری خودایمنی، سیستم ایمنی بخشی از بدن شما مانند مفاصل یا پوست را به عنوان خارجی اشتباه می‌گیرد. پروتئین‌هایی به نام اتوآنتی بادی آزاد می‌کند که به سلول‌های سالم حمله می‌کند. برخی از بیماری‌های خود ایمنی تنها یک اندام را هدف قرار می‌دهند. دیابت نوع ۱ به پانکراس آسیب می‌رساند و سایر بیماری‌ها مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) بر کل بدن تأثیر می‌گذارد.
چرا سیستم ایمنی به بدن حمله می کند؟
پزشکان دقیقا نمی‌دانند چه چیزی باعث اختلال در سیستم ایمنی می‌شود. با این حال برخی از افراد بیشتر از دیگران به بیماری خود ایمنی مبتلا می‌شوند. بر اساس یک مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴، زنان در مقایسه با مردان ۲ به ۱ به بیماری‌های خودایمنی مبتلا می‌شوند و ۶.۴ درصد از زنان در مقابل ۲.۷ درصد از مردان با این موضوع درگیر هستند. اغلب این بیماری در سال‌های باروری زنان (۱۵ تا ۴۴ سالگی) شروع می‌شود.
برخی از بیماری‌های خودایمنی در گروه‌های قومی خاص شایع‌تر است. به عنوان مثال، لوپوس بیشتر از مردم قفقازی، آفریقایی-آمریکایی و اسپانیایی تبار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی از بیماری‌های خودایمنی، مانند مولتیپل اسکلروزیس و لوپوس، در خانواده‌ها دیده می‌شوند. لزوما همه اعضای خانواده بیماری مشابهی ندارند اما استعداد ابتلا به یک بیماری خود ایمنی را به ارث می‌برند.
از آنجایی که شیوع بیماری‌های خودایمنی در حال افزایش است، محققان گمان می‌کنند که عوامل محیطی مانند عفونت‌ها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا حلال‌ها نیز ممکن است دخیل باشند. «رژیم غذایی غربی» یکی دیگر از عوامل خطر مشکوک برای ایجاد یک بیماری خودایمنی است. تصور می‌شود که خوردن غذاهای پرچرب، پر شکر و بسیار فرآوری شده با التهاب مرتبط است که شاید باعث ایجاد پاسخ ایمنی شود.
محققان دقیقا نمی‌دانند چه چیزی باعث بیماری‌های خود ایمنی می‌شود. ژنتیک، رژیم غذایی، عفونت‌ها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی ممکن است دخیل باشند.
۱۴ بیماری خودایمنی رایج که باید بشناسید
بیش از ۸۰ بیماری خودایمنی مختلف وجود دارد و در ادامه ۱۴ مورد از رایج‌ترین آن‌ها بیان شده است.
۱.دیابت نوع ۱
لوزالمعده هورمون انسولین تولید کرده که به تنظیم سطح قند خون کمک می‌کند. در دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی به سلول‌های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد. نتایج قند خون بالا می‌تواند منجر به آسیب به رگ‌های خونی و همچنین اندام‌هایی مانند قلب، کلیه‌ها، چشم‌ها و اعصاب شود.
بیشتر بخوانید: دستگاه اکسیژن ساز بیمارستانی چیست؟
۲.آرتریت روماتوئید (RA)
در آرتریت روماتوئید (RA)، سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله می‌کند و این حمله باعث قرمزی، گرمی، درد و سفتی مفاصل می‌شود. برخلاف استئوآرتریت که معمولا با افزایش سن افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، آرتریت روماتوئید می‌تواند از ۳۰ سالگی یا زودتر شروع شود.
۳.پسوریازیس و آرتریت پسوریاتیک
سلول‌های پوست به طور معمول رشد می‌کنند و زمانی که دیگر مورد نیاز نیستند می‌ریزند. پسوریازیس باعث می‌شود سلول‌های پوست خیلی سریع تکثیر شوند. سلول‌های اضافی ایجاد می‌شوند و لکه‌های قرمز ملتهب را تشکیل می‌دهند که معمولا با پوسته‌های سفید نقره‌ای پلاک روی پوست وجود دارد. تا ۳۰ درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس نیز دچار تورم، سفتی و درد در مفاصل خود می‌شوند و این شکل از بیماری آرتریت پسوریاتیک نامیده می‌شود.
۴.ام اس
مولتیپل اسکلروزیس (MS) به غلاف میلین، پوشش محافظی که سلول‌های عصبی را احاطه کرده است، در سیستم عصبی مرکزی آسیب می‌رساند. آسیب به غلاف میلین سرعت انتقال پیام‌ها را بین مغز و نخاع به و از بقیه بدن کاهش می‌دهد.
این آسیب می‌تواند منجر به علائمی مانند بی‌حسی، ضعف، مشکلات تعادلی و مشکل در راه رفتن شود. این بیماری به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود که با سرعت‌های متفاوتی پیشرفت می‌کند. طبق یک مطالعه در سال ۲۰۱۲، حدود ۵۰ درصد از افراد مبتلا به‌ام اس به کمک راه رفتن در ۱۵ سال پس از شروع بیماری نیاز دارند.
۵.لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)
اگرچه پزشکان در دهه ۱۸۰۰ برای اولین بار لوپوس را به عنوان یک بیماری پوستی به دلیل بثوراتی توصیف کردند که معمولا ایجاد می‌کند و شکل سیستمیک که شایع‌ترین است، در واقع بسیاری از اندام‌ها از جمله مفاصل، کلیه‌ها، مغز و قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. درد مفاصل، خستگی و بثورات از شایع‌ترین علائم هستند.
۶.بیماری التهابی روده
بیماری التهابی روده (IBD) اصطلاحی است که برای توصیف شرایطی استفاده می‌شود و باعث التهاب در پوشش دیواره روده می‌شود. هر نوع IBD بخش متفاوتی از دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- بیماری کرون می‌تواند هر بخشی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد را ملتهب کند.
- کولیت اولسراتیو تنها پوشش داخلی روده بزرگ (کولون) و رکتوم را درگیر می‌کند.
۷.بیماری آدیسون
بیماری آدیسون غدد آدرنال را تحت تأثیر قرار می‌دهد که هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون و همچنین هورمون‌های آندروژن را تولید می‌کند. داشتن کورتیزول بسیار کم می‌تواند بر نحوه استفاده و ذخیره کربوهیدرات‌ها و قند (گلوکز) در بدن تأثیر بگذارد. کمبود آلدوسترون منجر به از دست دادن سدیم و پتاسیم اضافی در جریان خون می‌شود. علائم شامل ضعف، خستگی، کاهش وزن و قند خون پایین است.
۸.بیماری گریوز
بیماری گریوز به غده تیروئید در گردن حمله می‌کند و باعث تولید بیش از حد هورمون‌های آن می‌شود. هورمون‌های تیروئید مصرف انرژی بدن را کنترل می‌کنند که به عنوان متابولیسم شناخته می‌شود. داشتن بیش از حد این هورمون‌ها فعالیت‌های بدن شما را افزایش می‌دهد و باعث ایجاد علائمی مانند عصبی بودن، ضربان قلب سریع، عدم تحمل گرما و کاهش وزن می‌شود.
یکی از علائم بالقوه این بیماری برآمدگی چشم است که اگزوفتالموس نامیده می‌شود. بر اساس یک مطالعه در سال ۱۹۹۳، این موضوع می‌تواند به عنوان بخشی از آنچه افتالموپاتی گریوز نامیده می‌شود، رخ دهد که در حدود ۳۰ درصد از مبتلایان به بیماری گریوز مشاهده می‌شود.
۹.سندرم شوگرن
این عارضه به غده‌هایی حمله می‌کند که روان کننده چشم و دهان هستند. علائم مشخصه سندرم شوگرن خشکی چشم و خشکی دهان است اما ممکن است مفاصل یا پوست را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
۱۰.تیروئیدیت هاشیموتو
در تیروئیدیت هاشیموتو، تولید هورمون تیروئید کاهش می‌یابد و به کمبود می‌رسد. علائم شامل افزایش وزن، حساسیت به سرما، خستگی، ریزش مو و تورم تیروئید (گواتر) است.
بیشتر بخوانید: چرا ادم ریوی اتفاق می افتد؟
۱۱.میاستنی گراویس
میاستنی گراویس بر تکانه‌های عصبی تأثیر می‌گذارد که به مغز کمک می‌کند ماهیچه‌ها را کنترل کند. وقتی ارتباط اعصاب به ماهیچه‌ها مختل می‌شود، سیگنال‌ها نمی‌توانند ماهیچه‌ها را به سمت انقباض هدایت کنند. شایع‌ترین علامت ضعف عضلانی است که با فعالیت بدتر می‌شود و با استراحت بهبود می‌یابد. اغلب عضلاتی درگیر می‌شوند که حرکات چشم، باز شدن پلک، بلع و حرکات صورت را کنترل می‌کنند.
۱۲.واسکولیت خودایمنی
واسکولیت خودایمنی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی به رگ‌های خونی حمله می‌کند. التهابی که در نتیجه ایجاد می‌شود، شریان‌ها و وریدها را باریک می‌کند و اجازه می‌دهد خون کمتری در آن‌ها جریان یابد.
۱۳.کم خونی خطرناک
این وضعیت باعث کمبود پروتئین ساخته شده توسط سلول‌های پوششی معده می‌شود که به عنوان فاکتور ذاتی شناخته می‌شود و برای روده کوچک برای جذب ویتامین B-12 از غذا مورد نیاز است. بدون مقدار کافی این ویتامین، فرد دچار کم خونی می‌شود و توانایی بدن برای سنتز DNA مناسب تغییر می‌کند.
کم خونی پرنیشیوز در افراد مسن شایع‌تر است. طبق یک مطالعه در سال ۲۰۱۲، یک دهم درصد از افراد به طور کلی و نزدیک به ۲ درصد از افراد بالای ۶۰ سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
۱۴.بیماری سلیاک
افراد مبتلا به بیماری سلیاک نمی‌توانند از غذاهای حاوی گلوتن، پروتئین موجود در گندم و سایر محصولات غلات استفاده کنند. هنگامی که گلوتن در روده کوچک است، سیستم ایمنی بدن به این قسمت از دستگاه گوارش حمله کرده و باعث التهاب می‌شود.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ نشان داد که بیماری سلیاک حدود ۱ درصد از مردم ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تعداد بیشتری از افراد حساسیت به گلوتن را گزارش کرده‌اند که یک بیماری خودایمنی نیست اما می‌تواند علائم مشابهی مانند اسهال و درد شکم داشته باشد.
علائم بیماری خود ایمنی چیست؟
علائم اولیه بسیاری از بیماری‌های خودایمنی بسیار مشابه هستند مانند:
- خستگی؛
- درد عضلات؛
- تورم و قرمزی؛
- تب با درجه پایین؛
- مشکل در تمرکز؛
- بی‌حسی و گزگز در دست‌ها و پاها؛
- ریزش مو؛
- بثورات پوستی؛
بیماری‌های فردی نیز می‌توانند علائم منحصر به فرد خود را داشته باشند. به عنوان مثال، دیابت نوع ۱ باعث تشنگی شدید، کاهش وزن و خستگی می‌شود و IBD باعث درد شکم، نفخ و اسهال می‌شود. در بیماری‌های خودایمنی مانند پسوریازیس یا آرتریت روماتوئید، علائم ممکن است ظاهر شوند و از بین بروند. دوره‌ای از علائم، شعله‌ور شدن نامیده می‌شود و دوره‌ای که علائم از بین می‌روند، بهبودی نامیده می‌شود.
علائمی مانند خستگی، دردهای عضلانی، تورم و قرمزی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری خودایمنی باشد و علائم ممکن است به مرور زمان بیایند و از بین بروند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم بیماری خود ایمنی را دارید به پزشک مراجعه کنید. بسته به نوع بیماری ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص داشته باشید.
- روماتولوژیست‌ها بیماری‌های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و همچنین سایر بیماری‌های خود ایمنی مانند سندرم شوگرن و SLE را درمان می‌کنند.
- متخصصان گوارش بیماری‌های دستگاه گوارش مانند بیماری سلیاک و کرون را درمان می‌کنند.
- متخصصان غدد بیماری‌های غدد، از جمله بیماری گریوز، تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری آدیسون را درمان می‌کنند.
- متخصصین پوست بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس را درمان می‌کنند.
بیشتر بخوانید: بیماری عروق کرونر قلبی چیست و چگونه درمان می شود؟
تست هایی که بیماری های خود ایمنی را تشخیص می دهند
هیچ آزمایش واحدی نمی‌تواند بیشتر بیماری‌های خود ایمنی را تشخیص دهد. پزشک از ترکیبی از آزمایش‌ها و بررسی علائم و معاینه فیزیکی برای تشخیص شما استفاده می‌کند.
آزمایش آنتی بادی ضد هسته‌ای (ANA) اغلب یکی از اولین آزمایش‌هایی است که پزشکان زمانی که علائم بیماری خودایمنی را نشان می‌دهد از آن استفاده می‌کنند. مثبت شدن جواب آزمایش به این معنی است که شما ممکن است یکی از این بیماری‌ها را داشته باشید اما دقیقا تأیید نمی‌کند که کدام یک را دارید یا اینکه به طور قطعی به یکی از آن‌ها مبتلا هستید.
آزمایشات دیگر به دنبال اتوآنتی بادی‌های خاص تولید شده در برخی بیماری‌های خودایمنی هستند. همچنین پزشک شما ممکن است آزمایش‌های غیراختصاصی را برای بررسی التهابی انجام دهد که این بیماری‌ها در بدن ایجاد می‌کنند.
مثبت بودن آزمایش خون ANA ممکن است نشان دهنده یک بیماری خود ایمنی باشد و پزشک می‌تواند از علائم و سایر آزمایشات برای تأیید تشخیص استفاده کند.
بیماری های خودایمنی چگونه درمان می شوند؟
درمان‌های توصیه شده نمی‌توانند بیماری‌های خودایمنی را درمان کنند اما می‌توانند پاسخ ایمنی بیش فعال را کنترل کرده و التهاب را کاهش دهند یا حداقل درد و التهاب را کم کنند. داروهای مورد استفاده برای درمان این شرایط عبارت‌اند از:
- داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن (Motrin، Advil) و ناپروکسن (Naprosyn)؛
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی؛
درمان‌هایی نیز برای تسکین علائمی مانند درد، تورم، خستگی و بثورات پوستی در دسترس هستند. خوردن یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم نیز ممکن است به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید.
درمان اصلی بیماری‌های خودایمنی با داروهایی است که التهاب را کاهش داده و پاسخ ایمنی بیش فعال را آرام می‌کند. همچنین درمان‌ها می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند.
سخن پایانی
بیش از ۸۰ بیماری خودایمنی مختلف وجود دارد. اغلب علائم آن‌ها با هم تداخل دارند و تشخیص آن‌ها را سخت می‌کند. بیماری‌های خودایمنی در زنان شایع‌تر است و اغلب در خانواده‌ها دیده می‌شود. آزمایش‌های خونی که به دنبال اتوآنتی‌بادی‌ها هستند می‌توانند به پزشکان در تشخیص این شرایط کمک کنند. درمان‌ها شامل داروهایی برای آرام کردن پاسخ ایمنی بیش فعال و کاهش التهاب در بدن است. حتی پزشک می تواند توصیه کند با اجاره تخت بیمار شرایط مناسب استراحت کردن را فراهم کنید.
