استرس معمولا متهم شماره یک است و به عنوان خطری از آن یاد میشود که باید همیشه از آن اجتناب کرد. در حقیقت، مقدار مناسب و متعادل استرس می‌تواند مفید باشد و باعث افزایش انگیزه، تمرکز و توجه شود. از طرف دیگر، اگر استرس را به حال خودش رها کنیم می‌تواند اثرات مخرب بر بدن و ذهن را به همراه داشته باشد و بازدهی هر فردی را تحت تاثیر قرار دهد. بدین ترتیب، سلامت جسمی و روحی‌مان را به خطر می‌اندازد. البته چندین راه ساده برای شناسایی نشانه‌های استرس وجود دارد که می‌توانید برای زندگی روزمره و داشتن یک زندگی سالم به درد بخورد. در ادامه به ۱۰ اثر مخرب استرس بر بدن و ذهن خواهیم پرداخت و بیشتر با آن‌ها آشنا خواهیم شد.
اضطراب
معمولا واژه اضطراب به جای استرس مورد استفاده قرار می‌گیرد. اضطراب احساسی است که شامل ترس و تلاش برای مقابله تهدیدات است. در حالی که استرس بیشتر از این احساس به حساب می‌آید. در واقع اضطراب باعث برانگیخته شدن واکنش نسبت به اتفاقات اطراف‌مان میشود و همین امر موجب فعال شدن هورمون‌های استرس می‌گردد. مقدار مناسب استرس یک احساس سالم برای افراد است تا بتوانند در برابر تهدیدات و اتفاقات خطرناک واکنش مفیدی از خود نشان دهند. اگرهورمون‌های استرس به صورت مولد برای محافظت از بدن استفاده نشوند، این انرژی استفاده نشده در بدن می‌تواند برای مقابله با اضطراب زندگی روزمره و رابطه‌های فردی هدایت شود.
عصبانیت یا تحریک‌پذیری
استرس و تحریک‌پذیری به هم مرتبط‌اند. هرچه استرس بیشتر و طاقت فرساتر باشد احتمال اینکه قسمت منطقی مغز نتواند بر قسمت عاطفی غلبه کند، افزایش می‌یابد، در نتیجه باعث از دست دادن کنترل واکنش‌های عاطفی میشود. هورمون‌های استرس به خصوص آدرنالین اینطور شناخته می‌شوند که هنگام مواجهه با تهدید قدرت استقامت زیادی ایجاد می‌کند. اگر مغز منطقی نتواند بین پریشانی خیالی و واقعی تفاوت قائل شود حتی صحبت‌های عادی هم تهدید به نظر می‌رسند و این موضوع باعث میشود واکنش‌های عاطفی غیرقابل کنترل مانند تحریک‌پذیری یا عصبانیت مملو ازآدرنالین شود. چنین عملکردهای عاطفی احتمالا در سایر زمینه‌ها مانند روابط اجتماعی به وجود می‌آیند.
افسردگی یا تحرک ناپذیری
زمانی که استرس مدت زیادی ادامه یابد می‌تواند تمام توجه فرد را تحت کنترل بگیرد و هیچ زمانی را برای لذت بردن از محیط اطراف باقی نگذارد. علاوه بر این نشخوار فکری، تمرکز مداوم و تکراری روی یک موضوع یا شرایط اغلب اتفاق می‌افتد که باعث آشفتگی افکار فرد میشود. همین موضوع سبب ایجاد اثر مخرب بر بدن و ذهن نیز میشود.
حافظه
استرس معمولا فضای قابل توجهی از مغز را اشغال می‌کند و فضای کمی برای ذخیره باقی می‌گذارد این امر ممکن است باعث آشکار شدن وقایع قابل توجهی شود. این موضوع به میزان هورمون‌های استرس در بدن مرتبط است. استرس متعادل می‌تواند حافظه را افزایش دهد اما مقدار زیاد آن باعث آسیب رساندن به حافظه میشود. تحقیقات نشان می‌دهد که استرس برای مدت طولانی می‌تواند باعث زوال عقل و همین طور بیماری الزایمر گردد.
مشکلات قلبی عروقی
استرس مستقیما روی قلب اثر می‌گذارد. هورمون استرس به ویژه کورتیزول باعث افزایش قندخون میشود. کلسترول و یک نوع چربی خاص را تحت تاثیر قرار می‌دهد که امکان بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. همچنین شرایط بیماری قلبی به ویژه با استرس شدید می‌تواند منجر به افزایش فشار خون و در برخی موارد موجب حملات قلبی شود. بنابراین مدیریت استرس یک امر مهم در حفظ سلامت قلب است.
نقص ایمنی
سیستم ایمنی بدن وظیفه دفاع را برعهده دارد. پس در شرایط استرس‌زا سیستم ایمنی بدن دچار تزلزل شده و این موضوع باعث افزایش آسیب‌پذیری و در نتیجه ایجاد بیماری میشود. حتی کسانی که بیماری افسردگی تنفسی را تجربه می‌کنند، همواره با استرس ناشی از مواجه با این بیماری درگیر هستند.
بع لاوه هورمون استرس برای حفاظت از بدن ترشح میشود که بلافاصله منابع عضلانی و عاطفی بدن را فعال می‌کند تا اتفاق ناراحت کننده را برطرف کند و بدن به تعادل برسد. وقتی مقدار زیادی استرس برای مدتی باقی بماند هورمون استرس به طور پیوسته به ارسال پیام برای دفاع از بدن ادامه می‌دهد. این افزایش طولانی مدت برانگیختگی روی اندام‌های داخلی اثر می‌گذارد و در نهایت به عنوان یک بیماری جسمی ظاهر میشود.
تنش عضلانی
همانطور که گفته شد استرس سیگنال‌هایی را به بدن می‌فرستد که ناموفق است. هورمون استرس ترشح میشود و با عضلات ارتباط برقرار می‌کند و به آن‌ها دستور می‌دهد برای مقابله با استرس تنش داشته باشند. وقتی بدن به انگیزه فعال شدن پاسخی ندهد انرژی در ماهیچه‌ها ذخیره میشود و باعث درد میشود. حتی موارد حاد می‌تواند فرد را به استفاده از ویلچر مجبور کند.
سردرد
سردرد یکی از شایع‌ترین اثرات مخرب استرس بر بدن است. درحالی که دلیل واقعی آن‌ها هنوز مشخص نشده اما منطقی این است که افزایش گردش خون در مغز تغییراتی را ایجاد می‌کند که منجر به سردردهای میگرنی میشود. همچنین مانند تنش عضلانی تجمع استرس و انرژی ناشی از استرس، می‌تواند باعث سردرد شود. تا زمانی که نتوانید با عامل اصلی استرس مقابله کنید هورمون‌های استرس می‌تواند به سردرد و بیماری‌های روحی و جسمی تبدیل شوند.
افزایش وزن
استرس طولانی مدت افزایش وزن را به همراه دارد. گاهی اوقات از غذا به عنوان منبع استفاده میشود که می‌تواند باعث تاثیرات مخربی بر ساختار بدن شود. هورمون استرس کورتیزول در درجه اول در شکم ذخیره میشود. وقتی استرس کوتاه مدت باشد کورتیزول به احتمال قوی باعث مشکلات معده مانند اسهال و استفراغ میشود. یک رژیم غذایی مناسب به همراه ورزش منظم می‌تواند باعث کاهش استرس شود و با اثرات مخرب استرس بر بدن مقابله کند.
بیخوابی
بیخوابی به معنای ناتوانی در داشتن یک خواب مطلوب است که باعث پریشانی در عملکرد روزانه می‌گردد. استرس شدید هم می‌تواند منجر به بیخوابی شود. به عبارت دیگر، خبری از خواب راحت در شب نیست. ویژگی‌های معمول استرس مانند افکار رقابتی و پرتحرکی می‌تواند در نتیجه باعث خواب ناخوشایند شود. کمبود خواب می‌تواند به افزایش آشفتگی در طول روز منجر شود و فعالیت‌های روزمره را مختل کند. خواب در عملکرد روزانه تاثیر می‌گذارد زیرا بدن برای بازیابی سلول‌های حیاتی و مواد مغذی بدن به خواب آرام و کافی نیازمند است. وقتی بدن از این فرصت ترمیم برخوردار نباشد به شدت رنج می‌برد و شرایط را بدتر می‌کند.
نکاتی برای مدیریت استرس
روش‌های مختلفی برای رفع استرس و اثرات آن وجود دارد استراتژی هرچه باشد باید متناسب با نیازهای هر فرد طراحی شود. در اینجا چند روش موثر برای کاهش استرس معرفی شده است:
- احساسات خود را بیان کنید: ابراز احساسات از طریق به اشتراک گذاشتن تجربیات خود با دیگران مفیدترین روش برای کاهش استرس است.
- از تکنیک‌های (ذهن آگاه) استفاده کنید: آگاهی بیشتر از خود، عامل اصلی دستیابی به کنترل احساس و مدیریت استرس است. ذهن آگاه در مهار استرس طبیعی به شما کمک می‌کند و اجازه می‌دهد ناظر افکار و احساسات خود باشید در نتیجه به شما زمان ومکان می‌دهد تا بتوانید خود را برای یک اتفاق استرس‌زا آماده کنید.
- با یک متخصص مشورت کنید: در مواردی که استرس شدید است توصیه میشود با یک مشاور مشورت کنید و درخواست ارزیابی بدهید. پس از آن ممکن است توصیه‌ای برای درمان یا مدیریت ارائه شود. به هر حال احتیاجی نیست که به خود سخت بگیرید. جامعه پزشکانی دارد که می‌توانند به شما برای رفع نیازهای فردی کمک کنند.
سخن پایانی
استرس می‌تواند باعث تشدید برخی از شرایط بدن از جمله سردرد، اگزما، بیخوابی و موارد دیگر شود. بنابراین اگرچه امکان دوری از استرس وجود ندارد اما واجب است که سطح استرس خود را کنترل یا به کمترین مقدار برسانید. شناسایی عوامل محرک‌زا و تمرین تکنیک‌های کنترل استرس می‌تواند باعث جلوگیری از هرگونه بیماری مرتبط با استرس شود. امیدوارم از مطالعه این مقاله لذت برده باشید.
