کلیه‌ها مسئول تنظیم pH، نمک، پتاسیم و غیره هستند. بیماری‌های مختلف، عادات سبک زندگی و عوامل ژنتیکی می‌توانند بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارند. در این مطلب قصد داریم درباره علائم بیماری کلیوی، نحوه تشخیص آن و درمان بیماری کلیوی صحبت کنیم.
بیماری کلیوی چیست؟
کلیه‌ها یک جفت اندام به اندازه مشت هستند که در پایین قفسه سینه قرار دارند. در هر طرف ستون فقرات یک کلیه وجود دارد. کلیه‌ها برای داشتن بدنی سالم ضروری هستند. آن‌ها عمدتا مسئول فیلتر کردن مواد زائد، آب اضافی و سایر ناخالصی‌ها از خون هستند. این سموم در مثانه ذخیره می‌شوند و سپس در حین ادرار خارج می‌شوند.
همچنین کلیه‌ها میزان PH، نمک و پتاسیم را در بدن تنظیم می‌کنند. آن‌ها هورمون‌هایی تولید می‌کنند که فشار خون را تنظیم می‌کنند و تولید گلبول‌های قرمز را کنترل می‌کنند. کلیه‌ها حتی نوعی ویتامین D را فعال می‌کنند که به جذب کلسیم در بدن کمک می‌کند.
بیماری کلیوی تقریبا ۳۷ میلیون بزرگسال آمریکایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌های شما آسیب دیده و نتوانند عملکرد خود را انجام دهند. آسیب ممکن است ناشی از دیابت، فشار خون بالا و سایر شرایط طولانی مدت (مزمن) باشد.
بیماری کلیوی می‌تواند منجر به سایر مشکلات سلامتی از جمله استخوان‌های ضعیف، آسیب عصبی و سوء تغذیه شود.
اگر بیماری با گذشت زمان بدتر شود، کلیه‌های شما ممکن است به طور کامل از کار بیفتند. این بدان معناست که برای انجام عملکرد کلیه‌ها به دیالیز نیاز است. دیالیز درمانی است که خون را با استفاده از دستگاه تصفیه می‌کند. این روش نمی‌تواند بیماری کلیوی را درمان کند اما می‌تواند عمر شما را طولانی کند.
انواع و علل بیماری کلیوی چیست؟
در ادامه مطلب با انواع و علت ایجاد بیماری کلیوی آشنا می‌شویم:
بیماری مزمن کلیوی
شایع‌ترین شکل بیماری کلیوی؛ بیماری مزمن کلیوی است. بیماری مزمن کلیه یک بیماری طولانی مدت است که با گذشت زمان بهبود نمی‌یابد. معمولا به دلیل فشار خون بالا ایجاد میشود.
فشار خون بالا برای کلیه‌ها خطرناک است زیرا می‌تواند فشار روی گلومرول‌ها را افزایش دهد. گلومرول‌ها رگ‌های خونی ریز در کلیه‌ها هستند که خون در آن‌ها تمیز میشود. با گذشت زمان، افزایش فشار به این عروق آسیب می‌رساند و عملکرد کلیه شروع به کاهش می‌کند.
عملکرد کلیه در نهایت به حدی بدتر میشود که کلیه‌ها دیگر نمی‌توانند کار خود را به درستی انجام دهند. در این صورت فرد باید دیالیز شود. دیالیز مایعات اضافی و مواد زائد را از خون فیلتر می‌کند. دیالیز می‌تواند به درمان بیماری کلیوی کمک کند اما نمی‌تواند آن را به طور کامل درمان کند. پیوند کلیه بسته به شرایط شما ممکن است گزینه درمانی دیگری باشد.
همچنین دیابت یکی از دلایل اصلی بیماری مزمن کلیوی است. دیابت گروهی از بیماری هاست که باعث افزایش قند خون میشود. افزایش سطح قند در خون به مرور زمان به رگ‌های خونی کلیه‌ها آسیب می‌رساند. این بدان معناست که کلیه‌ها نمی‌توانند خون را به درستی تمیز کنند. نارسایی کلیه زمانی رخ می‌دهد که بدن شما مملو از سموم شود.
سنگ کلیه
سنگ کلیه یکی دیگر از مشکلات شایع کلیه و بیماری کلیوی است. آن‌ها زمانی رخ می‌دهند که مواد معدنی و سایر مواد موجود در خون در کلیه‌ها متبلور شده و توده‌های جامد (سنگ) را تشکیل می‌دهند. سنگ کلیه معمولا هنگام دفع ادرار از بدن خارج میشود. دفع سنگ کلیه می‌تواند بسیار دردناک باشد اما به ندرت باعث ایجاد مشکلات مهم میشود.
گلومرولونفریت
گلومرولونفریت التهاب گلومرول‌ها و بیماری کلیوی است. گلومرول‌ها ساختارهای بسیار کوچکی در داخل کلیه‌ها هستند که خون را فیلتر می‌کنند. گلومرولونفریت می‌تواند ناشی از عفونت‌ها، داروها یا اختلالاتی باشد که در حین تولد یا مدت کوتاهی پس از آن رخ می‌دهد (ناهنجاری‌های مادرزادی). اغلب به خودی خود بهتر میشود.
بیماری کلیوی پلی‌کیستیک
بیماری کلیوی پلی کیستیک یک اختلال ژنتیکی است که باعث ایجاد کیست‌های متعدد (کیسه‌های کوچک مایع) در کلیه‌ها میشود. این کیست‌ها می‌توانند در عملکرد کلیه اختلال ایجاد کنند و باعث نارسایی کلیه و بیماری کلیوی شوند. توجه به این نکته مهم است که کیست‌های کلیوی فردی نسبتا رایج و تقریبا همیشه بی‌ضرر هستند. بیماری کلیوی پلی کیستیک یک بیماری جداگانه و جدی‌تر است.
عفونت های دستگاه ادراری
عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs)، عفونت‌های باکتریایی هر قسمت از سیستم ادراری هستند. عفونت‌های مثانه و مجرای ادرار شایع‌ترین هستند. آن‌ها به راحتی قابل درمان هستند و به ندرت منجر به مشکلات سلامتی بیشتری می‌شوند. با این حال، اگر این عفونت‌ها درمان نشوند، می‌توانند به کلیه‌ها سرایت کنند و باعث نارسایی کلیه و بیماری کلیوی شوند.
مطالعه این مطلب را از دست ندهید: بای پپ چیست و چه کاربردی دارد؟
علائم بیماری کلیوی چیست؟
بیماری کلیوی وضعیتی است که می‌تواند به راحتی تا زمانی که علائم شدید شود، مورد توجه قرار نگیرد. علائم زیر علائم هشدار دهنده اولیه بیماری کلیوی هستند که ممکن است در حال ابتلا به بیماری کلیوی باشید:
- خستگی
- مشکل در تمرکز
- مشکل خواب
- اشتهای ضعیف
- گرفتگی عضلات
- پاها و مچ پا ورم کرده است
- پف دور چشم در صبح
- پوست خشک و پوسته پوسته شده
- تکرر ادرار، به خصوص در اواخر شب
علائم شدیدی که می‌تواند به معنای پیشرفت بیماری کلیوی شما به نارسایی کلیه باشد عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- از دست دادن اشتها
- تغییرات در خروجی ادرار
- نگهداری مایعات
- کم خونی (کاهش گلبول های قرمز)
- کاهش میل جنسی
- افزایش ناگهانی سطح پتاسیم (هیپرکالمی)
- التهاب پریکارد (کیسه پر از مایع که قلب را می‌پوشاند)
عوامل خطر برای ابتلا به بیماری کلیوی چیست؟
افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری کلیوی هستند. دیابت عامل اصلی بیماری کلیوی است و حدود ۴۴ درصد موارد جدید را تشکیل می‌دهد. همچنین ممکن است احتمال بیشتری برای ابتلا به بیماری کلیوی داشته باشید اگر:
- فشار خون بالا دارند
- سایر اعضای خانواده مبتلا به بیماری مزمن کلیوی باشند
- سالخورده هستند
بیماری کلیوی چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک ابتدا تعیین می‌کند که آیا شما در معرض خطر ابتلا به بیماری کلیوی هستید یا خیر. سپس آزمایشاتی را انجام می‌دهند تا ببینند آیا کلیه‌های شما به درستی کار می‌کنند یا خیر. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR)
این آزمایش میزان عملکرد کلیه‌های شما را اندازه گیری می‌کند و مرحله بیماری کلیوی را مشخص می‌کند.
سونوگرافی یا توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
سونوگرافی و سی تی اسکن تصاویر واضحی از کلیه‌ها و مجاری ادراری شما ایجاد می‌کند. این تصاویر به پزشک اجازه می‌دهد تا ببیند کلیه‌های شما خیلی کوچک یا بزرگ هستند. همچنین آن‌ها می‌توانند هرگونه تومور یا مشکلات ساختاری را نشان دهند که ممکن است وجود داشته باشد.
بیوپسی کلیه
در طول بیوپسی کلیه، پزشک در حالی که به شما آرامبخش تزریق کرده است، تکه کوچکی از بافت را از کلیه شما برمی دارد. نمونه بافت می‌تواند به پزشک کمک کند تا نوع بیماری کلیوی شما و میزان آسیب را تعیین کند.
آزمایش ادرار
پزشک شما ممکن است برای آزمایش آلبومین از شما نمونه ادرار درخواست کند. آلبومین پروتئینی است که در صورت آسیب به کلیه‌ها می‌تواند به ادرار شما وارد شود.
آزمایش کراتینین خون
کراتینین یک محصول زائد است. هنگامی که کراتین (مولکول ذخیره شده در ماهیچه) تجزیه میشود، در خون آزاد میشود. اگر کلیه‌ها به درستی کار نکنند، سطح کراتینین در خون شما افزایش می‌یابد.
بیماری کلیوی چگونه درمان می شود؟
درمان بیماری کلیوی معمولا بر کنترل علت اصلی بیماری متمرکز است. این بدان معنی است که پزشک به شما کمک می‌کند تا فشار خون، قند خون و سطح کلسترول خود را بهتر مدیریت کنید. آن‌ها ممکن است از یک یا چند روش زیر برای درمان بیماری کلیوی استفاده کنند.
درمان بیماری کلیوی و داروها
پزشک شما یا مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) مانند لیزینوپریل و رامی‌پریل یا مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) مانند ایربسارتان و اولمسارتان را تجویز می‌کند. این‌ها داروهای فشار خون هستند که می‌توانند پیشرفت بیماری کلیوی را کاهش دهند. پزشک شما ممکن است این داروها را برای حفظ عملکرد کلیه تجویز کند، حتی اگر فشار خون بالا نداشته باشید.
همچنین ممکن است با داروهای کلسترول (مانند سیمواستاتین) درمان شوید. این داروها می‌توانند سطح کلسترول خون را کاهش داده و به حفظ سلامت کلیه‌ها کمک کنند. بسته به علائم شما، پزشک ممکن است داروهایی را برای تسکین تورم و درمان کم خونی (کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون) نیز تجویز کند.
تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی
ایجاد تغییرات در رژیم غذایی به اندازه مصرف دارو مهم است. اتخاذ یک سبک زندگی با مزایای ارتقاء سلامت می‌تواند به پیشگیری از بسیاری از علل زمینه‌ای بیماری کلیوی کمک کند. پزشک ممکن است به شما توصیه کند:
- دیابت را از طریق تزریق انسولین مدیریت کنید
- غذاهای پر کلسترول را محدود کنید
- مصرف نمک را کاهش دهید
- یک رژیم غذایی سالم برای قلب داشته باشید که شامل میوه‌های تازه، سبزیجات، غلات کامل و محصولات لبنی کم چرب است.
- مصرف الکل را محدود کنید
- سیگار را ترک کنید
- تا حد امکان از نظر بدنی فعال بمانید
- وزن مناسب
دیالیز و بیماری کلیوی
دیالیز یک روش مصنوعی برای فیلتر کردن خون است. زمانی که کلیه‌ها از کار افتاده‌اند یا نزدیک به نارسایی هستند، استفاده میشود. بسیاری از افراد مبتلا به بیماری کلیوی در مراحل پایانی باید به طور دائم یا تا زمانی که کلیه اهداکننده پیدا شود، دیالیز شوند. دو نوع دیالیز وجود دارد: همودیالیز و دیالیز صفاقی.
- همودیالیز: در همودیالیز، خون از طریق دستگاه خاصی پمپاژ میشود که مواد زائد و مایعات را فیلتر می‌کند. همودیالیز در منزل شما یا در بیمارستان یا مرکز دیالیز انجام میشود. اکثر افراد سه جلسه در هفته دارند که هر جلسه ۳ تا ۵ ساعت طول می‌کشد. با این حال، همودیالیز را می‌توان در جلسات کوتاه‌تر و مکررتر نیز انجام داد.
چند هفته قبل از شروع همودیالیز، اکثر افراد برای ایجاد فیستول شریانی وریدی (AV) جراحی می‌کنند. فیستول AV با اتصال یک شریان و یک سیاهرگ درست در زیر پوست، به طور معمول در ساعد ایجاد میشود. رگ خونی بزرگتر اجازه می‌دهد تا در طول درمان همودیالیز مقدار بیشتری از خون به طور مداوم در بدن جریان یابد.
این بدان معناست که می‌توان خون بیشتری را فیلتر و تصفیه کرد. اگر شریان و ورید نتوانند به یکدیگر متصل شوند، ممکن است پیوند شریانی وریدی (یک لوله پلاستیکی حلقه دار) کاشته شود و برای همان هدف استفاده شود. شایع‌ترین عوارض جانبی همودیالیز فشار خون پایین، گرفتگی عضلات و خارش است. - دیالیز صفاقی: در دیالیز صفاقی، صفاق (غشایی که دیواره شکم را می‌پوشاند) جای کلیه‌ها است. لوله‌ای کاشته میشود و برای پر کردن شکم با مایعی به نام دیالیز استفاده میشود. مواد زائد در خون از صفاق به دیالیز جریان می‌یابد. سپس ماده دیالیز از شکم تخلیه میشود.
دو شکل دیالیز صفاقی وجود دارد: دیالیز صفاقی سرپایی مداوم، که در آن شکم چندین بار در طول روز پر و تخلیه میشود و دیالیز صفاقی مداوم به کمک چرخه که از دستگاهی برای چرخاندن مایع به داخل و خارج از شکم در شب استفاده می‌کند. در حالی که فرد خواب است.
شایع‌ترین عوارض جانبی دیالیز صفاقی، عفونت در حفره شکمی یا ناحیه‌ای است که لوله کاشته شده است. سایر عوارض جانبی ممکن است شامل افزایش وزن و فتق باشد. فتق زمانی است که روده از طریق یک نقطه ضعیف یا پارگی در دیواره پایین شکم فشار می‌آورد.
مطالعه این مطلب را از دست ندهید: نحوه کار با دستگاه ساکشن بیمارستان
ایا بیماری کلیوی باعث مرگ میشود؟
بیماری کلیوی به طور معمول پس از تشخیص از بین نمی‌رود. بهترین راه برای حفظ سلامت کلیه، اتخاذ یک سبک زندگی با مزایای ارتقاء سلامت و پیروی از توصیه‌های پزشک است. بیماری کلیوی می‌تواند با گذشت زمان بدتر شود. حتی ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود. نارسایی کلیه در صورت‌عدم درمان می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
نارسایی کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌های شما به سختی کار می‌کنند یا اصلا کار نمی‌کنند. دیالیز یک فرآیند مصنوعی برای مدیریت عملکرد کلیه‌ها است. دیالیز شامل استفاده از دستگاهی برای فیلتر کردن ضایعات خون شما است. در برخی موارد، پزشک ممکن است پیوند کلیه را توصیه کند.
چگونه می توان از بیماری کلیوی پیشگیری کرد؟
برخی از عوامل خطر غیر قابل اصلاح برای بیماری کلیوی مانند سن یا سابقه خانوادگی، قابل کنترل نیستند. همچنین، نمی‌توانید قومیت را کنترل کنید که تحقیقات نشان می‌دهد می‌تواند نشانگر این باشد که شما در معرض خطر بالاتر ابتلا به بیماری کلیوی هستید. با این حال، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از بیماری کلیوی انجام دهید:
- نوشیدن مقدار زیادی آب
- اگر دیابت دارید، قند خون خود را مدیریت کنید
- فشار خون خود را مدیریت کنید
- مصرف نمک را کاهش دهید
- سیگار را ترک کنید
- مراقب مصرف داروهای بدون نسخه و توصیه پزشک باشید
همیشه باید دستورالعمل‌های دوز داروهای بدون نسخه را دنبال کنید. مصرف بیش از حد آسپرین (Bayer) یا ایبوپروفن (Advil، Motrin) می‌تواند باعث آسیب کلیه شود. اگر دوزهای معمولی این داروها به طور موثر درد شما را کنترل نمی‌کند، با پزشک خود تماس بگیرید.
از پزشک خود در مورد انجام آزمایش خون برای مشکلات و بیماری کلیوی سوال کنید. مشکلات و بیماری کلیوی معمولا تا زمانی که پیشرفته‌تر نشده باشند، علائمی ایجاد نمی‌کنند. پانل متابولیک پایه (BMP) یک آزمایش خون استاندارد است که می‌تواند به عنوان بخشی از یک معاینه پزشکی معمول انجام شود.
خون شما را از نظر کراتینین یا اوره بررسی می‌کند. این‌ها مواد شیمیایی هستند که وقتی کلیه‌ها به درستی کار نمی‌کنند به خون نشت می‌کنند. BMP می‌تواند مشکلات کلیوی را زود تشخیص دهد، یعنی زمانی که درمان آن‌ها آسان‌تر است. اگر موارد زیر را دارید باید سالانه آزمایش شوید:
- دیابت
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
غذاهای خاص را محدود کنید
مواد شیمیایی مختلف در غذای شما می‌تواند به انواع خاصی از سنگ کلیه کمک کند. این غذا شامل موارد زیر است:
- سدیم بیش از حد
- پروتئین حیوانی مانند گوشت گاو و مرغ
- اسید سیتریک، موجود در مرکبات مانند پرتقال، لیمو و گریپ فروت
- اگزالات، یک ماده شیمیایی موجود در چغندر، اسفناج، سیب زمینی شیرین و شکلات
قبل از مصرف مکمل کلسیم با پزشک خود صحبت کنید. برخی از مکمل‌های کلسیم با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است.
سخن پایانی
لازم به ذکر است که پزشک تجهیز خدمات و محصولات مختلفی را ارائه می‌دهد:
