صدمات و التهاب می‌تواند باعث تورم پا و دیگر اندام تحتانی شما شود. علت تورم پا ممکن است به خاطر یک بیماری زمینه‌ای یا موارد دیگر باشد که در این مطلب به بررسی آن می‌پردازیم. پاها، مچ پاها و ساق پاها به دلیل تأثیر گرانش بر مایعات بدن انسان، محل‌های رایج تورم هستند. با این حال، احتباس مایعات ناشی از جاذبه تنها دلیل تورم مچ پا یا ساق پا نیست. جراحات و التهاب متعاقب آن نیز می‌تواند باعث احتباس مایعات و تورم شود.
تورم پا، مچ پا یا ساق پا می‌تواند باعث شود که قسمت پایین ساق بزرگتر از حد طبیعی به نظر برسد. تورم پا می‌تواند راه رفتن را دشوار کند. ممکن است دردناک باشد و پوست روی پای شما سفت و کشیده شده باشد. این تورم معمولا موقتی است و جای نگرانی ندارد. اما همچنان می‌خواهید اقداماتی را برای کاهش تورم انجام دهید. به این ترتیب، می‌توانید هر گونه دردی را کاهش دهید که تجربه می‌کنید و فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرید.
اگر قسمت‌هایی از ساق پای شما متورم بماند یا علائم دیگری داشته باشید، می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد. دانستن علت تورم می‌تواند به رد یک مشکل جدی‌تر کمک کند. به مطالعه این مطلب ادامه دهید تا دلایل تورم پا؛ مچ پا یا ساق پا و کارهایی را بیاموزید که می‌توانید برای کاهش تورم انجام دهید.
ورم پا: چه زمانی اورژانسی است؟ آیا ورم پا خطرناک است؟
اگر تورم پا شما با هر یک از علائم ورم پا زیر همراه باشد، باید فورا به اورژانس مراجعه کنید:
- درد قفسه سینه؛ فشار یا سفتی
- مشکل در تنفس
- سرگیجه
- سردرگمی ذهنی
- تب
- زخم یا تاول پا
- یک ناهنجاری یا کجی در مچ پا که قبلا وجود نداشت
- ناتوانی در قرار دادن وزن روی پای خود
همچنین اگر درمان‌های خانگی به کاهش تورم کمک نمی‌کند یا اگر ناراحتی شما افزایش می‌یابد، به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علت تورم پاها؛ مچ پاها و ساق پاها چیست؟
تورم در ساق پا معمولا نتیجه یکی از دو مورد است:
- ادم و تجمع مایع
- التهاب، پاسخ بدن شما به آسیب یا عفونت
ادم ریوی یک بیماری شایع است که در آن مایع اضافی در بافت‌های بدن شما به دام می‌افتد. این باعث تورم و پف کردن بافت مستقیم زیر پوست در پاها، مچ پا و ساق پا می‌شود. همچنین می‌تواند دست‌ها و بازوهای شما را تحت تاثیر قرار دهد.
سایر علائم ادم شامل کشیدگی یا براق شدن پوست یا مشکل در راه رفتن است. برخی از افراد ممکن است ادم حفره‌ای را نیز تجربه کنند که در آن پوست پس از فشار دادن برای چند ثانیه، گودی را حفظ می‌کند. شرایط سلامتی را بررسی می‌کنیم که می‌توانند باعث ادم شوند، اما برخی از دلایل فقط فعالیت‌های روزمره یا عوامل زندگی هستند، مانند:
- سن بالا
- اضافه وزن یا چاقی
- ایستادن بیش از حد
- نشستن بیش از حد طولانی
- آب و هوای گرم
التهاب پاسخ سیستم ایمنی بدن شما به آسیب، عفونت یا بیماری است. می‌تواند حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (دراز مدت) باشد. تورم ناشی از التهاب معمولا با موارد زیر همراه است:
- درد
- پوستی که در لمس گرم است
- قرمزی یا تغییر رنگ پوست
- کاهش عملکرد
حال بیایید به برخی از دلایل خاص ادم یا التهاب در ساق پای شما نگاه کنیم.
بارداری
تورم مچ پا و پاها در دوران بارداری به دلیل عواملی زیر رخ می‌دهد:
- احتباس مایعات طبیعی
- فشار روی رگ ها به دلیل وزن اضافی رحم شما
- تغییر هورمون ها
ممکن است در هنگام عصر و به خصوص بعد از اینکه تمام روز روی پاهای خود هستید بیشتر مستعد ورم پا باشید. تورم پاها و مچ پاها ممکن است در ماه پنجم به ویژه قابل توجه باشد. این تورم پس از زایمان از بین می‌رود. تا آن زمان، این نکات را برای جلوگیری یا کاهش تورم امتحان کنید. برای پیشگیری از تورم در بارداری کارهای زیرا انجام دهید:
- از ایستادن طولانی مدت خودداری کنید.
- با پاهای بالا بنشینید.
- تا حد امکان خنک نگه دارید.
- وقت خود را در استخر بگذرانید.
- کفش راحت بپوشید و از کفش های پاشنه بلند خودداری کنید.
- جوراب فشرده، جوراب شلواری یا جوراب ساق بلند بپوشید.
- طبق تایید پزشک، یک برنامه ورزشی منظم داشته باشید.
- به پهلوی چپ بخوابید.
اگر تورم دارید، مصرف آب خود را کاهش ندهید. شما در دوران بارداری به مقدار زیادی مایعات نیاز دارید، معمولا حداقل ۱۰ فنجان در روز می‌بایست مصرف کنید. اگر تورم دردناک است، باید به پزشک مراجعه کنید تا از طبیعی بودن فشار خونتان مطمئن شوید. پزشک شما همچنین می‌خواهد بررسی کند که آیا لخته خون دارید یا خیر و سایر شرایط احتمالی مانند پره اکلامپسی را رد کند.
پره اکلامپسی
تورم ناگهانی یا بیش از حد در مچ پا، دست‌ها و صورت می‌تواند نشانه پره اکلامپسی باشد. این یک وضعیت جدی است که در آن فشار خون بالا و پروتئین در ادرار ایجاد می‌شود. معمولا بعد از هفته بیستم بارداری اتفاق می‌افتد. افراد مبتلا به پره اکلامپسی نیز ممکن است موارد زیر را داشته باشند:
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
- تکرر ادرار
- مشکل در تنفس
- درد شکم
- تغییرات بینایی، مانند تاری دید
اگر تورم ناگهانی را تجربه کردید، به خصوص اگر با این علائم دیگر همراه باشد، فورا با پزشک خود تماس بگیرید. اگر باردار هستید، در صورت داشتن علائم مرتبط با پره اکلامپسی یا فشار خون بالا، فورا به پزشک مراجعه کنید. این علائم شامل موارد زیر می‌شود:
- سردردهای شدید
- حالت تهوع
- استفراغ
- سرگیجه
- خروجی ادرار بسیار کم
جراحت
تورم در پا، مچ پا یا ساق پا می‌تواند نتیجه التهاب ناشی از آسیب حاد یا حتی مزمن باشد. هنگامی که به ساق پای خود صدمه می‌زنید، در نتیجه هجوم خون به ناحیه آسیب دیده، تورم ایجاد می‌شود. شرایطی که می‌تواند باعث این نوع التهاب شود عبارتند از:
- پیچ خوردگی مچ پا
- پای شکسته
- پارگی تاندون آشیل
- استخوان های شکسته
- رگ به رگ شدن زانو
- پارگی ACL
در حالی که استراحت دادن به پا مهم است، استراحت بیش از حد می‌تواند منجر به مشکلاتی در گردش خون شود. در مورد میزان فعالیت مناسب برای پای خود با پزشک خود مشورت کنید. بسته به شدت آسیب شما، پزشک ممکن است مسکن‌های بدون نسخه (OTC) یا تجویزی را توصیه کند. ممکن است لازم باشد از بریس یا آتل استفاده کنید. موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد. اگر دردتان شدید است یا نمی‌توانید روی پایتان وزنی وارد کنید یا حرکت دهید، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر بی‌حسی دارید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
شرایط زمینه ای
ورم پا، مچ پا یا ساق پای شما ممکن است به دلیل یک بیماری مزمن زمینه‌ای باشد. همچنین ممکن است به دلیل داروهایی باشد که مصرف می‌کنید یا به عنوان یک اثر پس از جراحی رخ دهد. در ادامه برخی از شرایط زمینه‌ای احتمالی که ممکن است باعث تورم پا، مچ پا یا ساق پا شوند، بیان شده است.
- خته خون: لخته‌های خون توده‌های جامد خون هستند. آنها می‌توانند در عمق سیاهرگ‌های پاهای شما ایجاد شوند، وضعیتی که به عنوان ترومبوز ورید عمقی شناخته می‌شود. لخته‌های خون جریان خون را به سمت قلب شما مختل می‌کند و منجر به تورم پاها، پاها یا مچ پا می‌شود. تورم اغلب در یک طرف بدن شما رخ می‌دهد. تورم ممکن است با علائم دیگری مانند درد، قرمزی یا تغییر رنگ در ناحیه آسیب دیده، تب و موارد دیگر همراه باشد. لخته خون یک مورد اورژانسی است. در صورت داشتن این علائم فورا به دنبال رسیدگی باشید.
- بورسیت: بورسیت زمانی است که کیسه‌های پر از مایع اطراف مفاصل شما (به نام بورسا) ملتهب می‌شوند. این باعث تورم و درد در مفصل می‌شود. این در افراد مسن و افرادی که به طور مکرر از مفاصل خاص استفاده می‌کنند، مانند ورزشکاران یا افرادی که در مشاغل خاص هستند، رایج است. گاهی وقت‌ها افراد با کمردرد بعد از دویدن و پادرد مواجه هستند. بورسیت می‌تواند در هر مفصلی ایجاد شود که بورس وجود دارد. در ساق پا، بیشتر در زانو و مچ پا دیده می‌شود. علائم شامل درد مفاصل، اریتم، پوست قرمز، بنفش یا کمی تیره‌تر بسته به رنگ پوست و مشکل در راه رفتن می‌شود. داروهای تسکین دهنده درد همراه با استراحت و یخ ممکن است به مدیریت این بیماری کمک کند. در موارد شدیدتر، کورتیکواستروئیدها ممکن است مورد نیاز باشد. اگر بورس عفونی شود، ممکن است به آنتی بیوتیک نیاز داشته باشید.
- سلولیت: سلولیت یک عفونت باکتریایی است که در زیر پوست ایجاد می‌شود و باعث درد، تغییر رنگ و تورم می‌شود. سلولیت در صورت‌عدم درمان ممکن است تهدید کننده زندگی باشد. علائم سلولیت شامل قرمزی (یا تیره شدن) پوست شما، بسته به رنگ پوست، بثورات به سرعت در حال رشد، پوست سفت، براق، متورم، احساس گرما در ناحیه آسیب دیده و آبسه پر از چرک می‌شود. ممکن است همراه با سلولیت تب داشته باشید، اما همیشه اینطور نیست. منطقه قرمز و در حال گسترش است. اغلب لبه قرمزی را می‌توان در زیر پوست احساس کرد، گویی یک تکه مقوا در زیر پوست وجود دارد. اگر علائم سلولیت را تجربه کردید، فورا تحت درمان پزشکی قرار بگیرید. سلولیت با آنتی بیوتیک درمان می‌شود. پس از ۷-۱۰ روز از درمان باید از بین برود.
- نارسایی مزمن وریدی: نارسایی مزمن وریدی به دلیل دریچه‌های آسیب دیده در وریدها همراه با ایستادن یا نشستن برای مدت طولانی ایجاد می‌شود. این بر حرکت خون از پاها و پاها به سمت قلب تأثیر می‌گذارد. خون می‌تواند در وریدهای پاها و پاهای شما جمع شود و باعث تورم شود. ممکن است علائمی همچون درد یا خستگی در پاها، رگهای واریسی جدید، پوسته پوسته شدن و خارش در پاها یا پاها و زخم‌های استاز وریدی را تجربه کنید. در صورت مشاهده علائم نارسایی وریدی به پزشک مراجعه کنید. هر چه زودتر تشخیص داده شود، درمان آن آسانتر است.
- دیابت: دیابت بر توانایی شما برای کنترل سطح قند خون تأثیر می‌گذارد. سطح بالای قند خون می‌تواند به رگهای خونی آسیب برساند که منجر به گردش خون ضعیف می‌شود. این می‌تواند باعث شود خون در ساق پای شما رسوب کند و باعث تورم شود. مشکلات گردش خون طولانی مدت ممکن است در نهایت منجر به آسیب عصبی در پای شما شود، که همچنین می‌تواند آن را مستعد آسیب دیدگی کند که می‌تواند منجر به تورم شود. اجاره تخت بیمار می‌تواند به استراحت بیشتر شما کمک کند.
- همچنین آسیب عصبی در پای شما می‌تواند باعث ایجاد پای شارکو شود، یک بیماری التهابی که بر استخوان‌ها و بافت پا تأثیر می‌گذارد. علاوه بر تورم و بی‌حسی، پای شارکو با موارد همچون تغییر شکل پا، زخم‌ها و سرخی مشخص می‌شود. پای شارکو یک بیماری جدی است که در صورت‌عدم درمان ممکن است نیاز به قطع عضو داشته باشد. برای افرادی که قطع عضو را تجربه کردند، استفاده از اجاره ویلچر را پیشنهاد می‌دهیم تا به راحتی به کارهای شخصی خود رسیدگی کنند.
- نقرس: تجمع اسید اوریک در خون شما نقرس نامیده می‌شود. به عنوان یک بیماری حاد، می‌تواند باعث تورم در مفاصل آسیب دیده شود. این اغلب پاها، به ویژه شست پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. عودهای نقرس معمولا ۳ تا ۱۰ روز طول می‌کشد. اما اگر نقرس درمان نشود، می‌تواند مزمن شود و توده‌هایی به نام توفی در مفاصل و بافت شما باقی بماند. توفی می‌تواند باعث آسیب دائمی به مفاصل شما شود. علائم همراه نقرس شامل درد مفاصل، پوستی که در لمس گرم است و مفاصل بد شکل می‌شود.
- نارسایی قلبی: در نارسایی قلبی سمت راست، بطن راست قلب برای پمپاژ خون کافی به ریه‌ها ضعیف‌تر از آن است. با انباشته شدن خون در سیاهرگ‌ها، مایع به داخل بافت‌های بدن رانده می‌شود. این می‌تواند ناشی از حمله قلبی، اختلالات دریچه‌ای یا بیماری‌های ریوی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) باشد.
- عفونت: ورم پا و مچ پا ممکن است به دلیل عفونت و التهاب همراه باشد. افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی یا سایر بیماری های عصبی پا بیشتر در معرض عفونت پا هستند.
- بیماری کلیوی: اگر بیماری کلیوی دارید یا کلیه های شما به درستی کار نمی کنند، ممکن است نمک زیادی در خون خود داشته باشید. این باعث می شود بدن شما آب را حفظ کند که می تواند منجر به تورم در پاها و مچ پا شود.
- بیماری کبد: بیماری کبد می تواند باعث تورم پا و مچ پا شود زیرا کبد به درستی کار نمی کند. این منجر به مایع اضافی در پاها و پاهای شما می شود که باعث تورم می شود. بیماری کبد می تواند ناشی از عوامل ژنتیکی باشد. ویروس ها، الکل و چاقی نیز با آسیب کبدی مرتبط هستند.
- لنف ادم: لنف ادم در نتیجه غدد لنفاوی آسیب دیده یا برداشته شده، اغلب به عنوان بخشی از درمان سرطان رخ می دهد. این باعث می شود بدن شما مایع لنفاوی را حفظ کند و می تواند منجر به تورم پا و مچ پا شود.
- کیست پوپلیتئال: مایع سینوویال اصطکاک را در مفاصل شما کاهش می دهد تا بتوانید آنها را راحت تر حرکت دهید. اما تجمع بیش از حد مایع سینوویال در زانوی شما می تواند باعث ایجاد کیست پوپلیتئال (یا کیست بیکر) شود. معمولاً نتیجه آسیب یا آرتریت است. کیست به صورت یک برآمدگی بزرگ در پشت زانو ظاهر می شود. شما می توانید درد ناشی از کیست را با استروئیدهایی مانند کورتیزون تسکین دهید. پزشک شما حتی می‌تواند کیست را تخلیه کند، اما این بدان معنا نیست که برنمی‌گردد. مهمترین کاری که باید انجام دهید این است که علت اصلی کیست را شناسایی و درمان کنید.
- روماتیسم مفصلی: آرتریت روماتوئید (RA) یک بیماری خود ایمنی است که پوشش مفاصل شما را تحت تاثیر قرار می دهد. مایع در اطراف مفاصل شما جمع می شود و باعث تورم و آسیب بالقوه دائمی می شود.
عمل جراحی
تورم بعد از جراحی شایع است. مراحل اولیه بهبود معمولا شامل التهاب است که می‌تواند باعث تورم متوسط تا شدید شود. تورم خفیف تا متوسط ممکن است بسته به نوع جراحی شما تا ۶ ماه ادامه داشته باشد. کاهش تورم بعد از عمل شامل کارهای زیر است:
- بالا بردن پای خود
- با استفاده از کیسه یخ یا کمپرس سرد
- با استفاده از جوراب های طبی
اگر تورم شما برای مدت طولانی ادامه یافت یا شدیدتر شد، با پزشک خود صحبت کنید. این موضوع می‌تواند نشانه عفونت یا لخته خون باشد.
داروها
برخی از داروها باعث تجمع مایعات به خصوص در قسمت پایین بدن می‌شوند. این شامل موارد زیر می‌شود:
- داروهای ضد افسردگی، به ویژه فنلزین (ناردیل)
- مسدود کننده های کانال کلسیم مورد استفاده برای درمان فشار خون بالا، از جمله نیفدیپین (Adalat CC، Afeditab CR، Procardia)، آملودیپین (Norvasc) و وراپامیل (ورلان)
- داروهای هورمونی، مانند قرص های ضد بارداری، استروژن یا تستوسترون
- استروئیدها
- کنترل کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)
- NSAID ها
- داروهای دیابت
اگر مشکوک هستید که داروهای شما باعث تورم پا و مچ پا می‌شود، مهم است که به پزشک مراجعه کنید. با هم، می‌توانید تعیین کنید که آیا گزینه‌های دیگری از نظر داروها یا دوز وجود دارد یا خیر. آنها ممکن است یک دیورتیک برای کمک به کاهش مایعات اضافی تجویز کنند.
عوامل دیگر
- الکل: نوشیدن الکل می‌تواند منجر به ورم پا و مچ پا شود زیرا بدن شما پس از نوشیدن آب بیشتری در خود نگه می‌دارد. معمولا ظرف چند روز از بین می‌رود. اگر تورم در این مدت فروکش نکند، ممکن است باعث نگرانی شود. اگر زمانی که الکل مصرف می‌کنید ورم مکرر در پاها و مچ پا ایجاد می‌شود، ممکن است نشانه‌ای از مشکل در کبد، قلب یا کلیه‌ها باشد. این همچنین می‌تواند نشانه‌ای از مصرف بیش از حد الکل باشد.
- آب و هوای گرم: تورم پاها و مچ پاها اغلب در هوای گرم اتفاق می‌افتد زیرا رگهای شما به عنوان بخشی از فرآیند خنک‌سازی طبیعی بدن شما منبسط می‌شوند. مایعات، از جمله خون، به عنوان بخشی از این فرآیند به بافت‌های مجاور می‌روند. با این حال، گاهی رگهای شما قادر به بازگرداندن خون به قلب نیستند. این منجر به جمع شدن مایع در پاها و مچ پا می‌شود. افرادی که مشکلات گردش خون دارند به ویژه مستعد این هستند.
درمان های خانگی تورم پا، مچ پا یا ساق پا
در بسیاری از موارد، می‌توانید تورم پا، مچ پا یا ساق پا را در خانه درمان کنید. درمان خانگی تورم پا به علت بستگی دارد. اگر تورم شما نتیجه تجمع مایعات است، درمان خانگی ورم پا زیر ممکن است به تسکین تورم کمک کند:
- نمک مصرفی خود را کاهش دهید
- دراز بکشید و پاهای خود را بالاتر از قلب خود قرار دهید.
- ورزش کنید
- پوشیدن جوراب های طبی
- دیورتیک مصرف کنید
چگونه می توانم از تورم پا، مچ پا یا ساق پا جلوگیری کنم؟
موارد زیر به شما کمک می کند تا از تورم پا جلوگیری کنید:
مدیریت شرایط پزشکی
اگر شرایط پزشکی دارید که می‌تواند منجر به تورم شود، داروهای خود را مصرف کنید و علائم خود را با دقت مدیریت کنید. اگر نارسایی احتقانی قلب یا بیماری کلیوی دارید، ممکن است لازم باشد میزان مایعات مصرفی روزانه خود را محدود کنید.
اقدامات احتیاطی را انجام دهید
در حالی که همیشه نمی‌توانید از صدمات در حین فعالیت بدنی جلوگیری کنید، ابتدا گرم کردن بدن می‌تواند کمک کننده باشد. این موضوع شامل پیاده روی یا دویدن سبک قبل از انجام فعالیت بدنی شدید است. کفش مناسب را انتخاب کنید. کفش مناسب می‌تواند به اصلاح مشکلات راه رفتن و جلوگیری از صدمات کمک کند. شما باید کفشی را انتخاب کنید که با فعالیت یا نیازهای خاص شما مطابقت داشته باشد. اگر می‌دوید یا می‌دوید، یک کفش حرفه‌ای برای کفش مناسب نصب کنید. خرید تخت برقی نیز می‌تواند در زمان استراحت به شما کمک کند.
جوراب های طبی
جوراب‌های طبی به ساق پای شما فشار وارد می‌کنند. در برخی موارد، این موضوع می‌تواند به پیشگیری و کاهش تورم مچ پا و پا ناشی از شرایط خاص کمک کند، مانند:
- ترومبوز سیاهرگی عمقی
- لنف ادم
- رگهای واریسی
- نارسایی وریدی
قبل از استفاده از جوراب‌های فشاری برای تورم خود با پزشک خود مشورت کنید، زیرا این جوراب‌های مخصوص باید به درستی برای شما و نیازهای شما مناسب باشند. آنها را در طول روز بپوشید و قبل از رفتن به رختخواب آنها را بردارید. به طور کلی، قبل از استفاده از تجهیزات پزشکی برای کمر درد حتما با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
رژیم غذایی
رژیم کم سدیم از احتباس مایعات جلوگیری می‌کند. فست فود اغلب حاوی مقادیر زیادی سدیم است که می‌تواند به احتباس مایعات کمک کند. بسیاری از وعده‌های غذایی منجمد و سوپ‌های کنسرو شده اغلب حاوی سدیم اضافی هستند، بنابراین برچسب مواد غذایی را به دقت بخوانید.
ارتفاع پا
اگر در طول روز زیاد می‌ایستید، سعی کنید در محل کار از جوراب‌های فشاری استفاده کنید و پاهای خود را بالا نگه دارید یا هنگام بازگشت به خانه در آب خیس کنید تا از تورم جلوگیری کنید.
سخن پایانی
دلایل زیادی برای تورم پا، مچ پا یا ساق پا وجود دارد. این موضوع معمولا نتیجه تجمع مایعات یا پاسخ بدن شما به آسیب یا عفونت است. گاهی اوقات، می‌تواند نشانه یک بیماری جدی باشد که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. پزشک می‌تواند آزمایشاتی را برای تعیین تشخیص و برنامه درمانی انجام دهد.
