دستگاه زردی نوزاد (فتوتراپی) چیست و چه مکانیسمی دارد؟

یکی از مشکلات رایج در نوزادان تازه متولد شده زردی پوست و چشم آن‌هاست که اغلب والدین را دچار استرس و نگرانی می‌کند. زردی، ایکتر یا هایپر بیلی روبینمی نام‌های علمی این عارضه هستند که به دلیل افزایش بیلی روبین خون نوزاد ایجاد می‌شود. در بسیاری از بیمارستان‌ها نوزادان تازه متولد شده بلافاصله پس از تولد در دستگاه‌‌های مخصوصی نگهداری می‌شوند تا وقتی که وضعیت زردی و پوست نوزاد به حالت متعادل خود برسد. زردی نوزادان یکی از مشکلات رایج در میان آن‌هاست که اغلب پس از گذراندن دوره درمانی کوتاه‌مدت حل می‌شود. در این مقاله سعی شده است تا شرحی از عملکرد و نحوه استفاده از دستگاه زردی نوزاد در خانه و تاثیر آن در از بین بردن زردی نوزاد داده شود و موجبات آشنایی مختصر مخاطبان با آن را فراهم کرد، پس تا انتها همراه ما بمانید.

درمان عارضه زردی نوزاد با دستگاه فتوتراپی

همان‌طور که گفته شد بسیاری از نوزادان با عارضه زردی به دنیا می‌آیند که در برخی از آن‌ها به‌راحتی قابل حل است. به توصیه پزشکان در نوزادانی که زردی کمی دارند شیردهی مکرر می‌تواند این مشکل را رفع کند. توجه کنید که از مواد خوراکی دیگر نظیر آب قند یا آب خودداری و تنها از شیر مادر برای حل این مشکل استفاده کنید. در مواردی که عارضه زردی نوزاد به حد قابل توجهی برسد او را برای مدتی مشخص در دستگاه فتوتراپی قرار می‌دهند. چنانچه اجاره دستگاه فتوتراپی در خانه هم پاسخگوی این عارضه نباشد باید نوزاد را در بیمارستان بستری شود تا زیر دستگاه زردی نوزاد بیمارستان قرار گیرد، اگر این راهم موثر نبود خون او را تعویض کرد. اگر اغلب پزشکان اعتقاد دارند که عارضه زردی نوزاد تا حد خاصی قابل قبول است و بیش از آن باید تحت درمان و رسیدگی قرار بگیرد. به‌طور کلی در صورت وجود علائم زیر باید درمان جدی نوزاد شروع شود:

• مقدار بسیار زیاد بیلی روبین در خون نوزاد؛
• وجود زردی زیاد از روز اول تولد؛
• عدم وجود علائم بهبودی پس از دو هفته؛

نحوه استفاده از دستگاه زردی در خانه

اینکه فتوتراپی نوزاد در خانه انجام شود یا در بیمارستان باید توسط متخصص اطفال تشخیص داده شود. از آنجا که این دستگاه به مدیریت و مسئولیت نیاز دارد باید توجه زیادی را به آن معطوف کرد. در هنگام استفاده از این دستگاه باید تمام پارامترهای مود نظر را به خوبی رعایت و کنترل کنید؛ چراکه کوچک ترین سهل انگاری می‌تواند زردی نوزاد شما را تشدید کند. برای آشنایی با نحوه استفاده از دستگاه زردی در خانه باید تنظیمات دستگاه را به خوبی بلد باشید که در ادامه با برخی نکات آن آشنا می‌شوید:

• دستگاه باید دارای تایمر طول عمر لامپ باشد و بیش از بیست هزار ساعت کار نکرده باشد.
• فاصله نوزاد تا لامپ به‌طور متوسط بین ۲۵ تا ۵۵ سانتی‌‌متر باشد که موجب سوختگی او نشود.
• دستگاه و محل نگهداری آن از تهویه خوبی برخوردار باشد.
• لامپ‌های دستگاه تمیز و از هرگونه گرد و خاک یا آلودگی پاک باشند.
• از قرار دادن دستگاه زیر نور مستقیم خورشید یا نزدیک وسایل سرمایشی و گرمایشی خودداری کنید.
• دستگاه را در سطحی صاف و هموار قرار دهید.
• نوزاد را برهنه کنید و فقط ناحیه تناسلی او را با پوشک و چشم‌ها را با چشم‌بند ببندید.
• دمای اتاقی که دستگاه در آن قرار گرفته است باید بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد باشد.

دستگاه فتوتراپی چگونه عمل می‌ کند؟

در راستای آشنایی با نحوه استفاده از دستگاه زردی در خانه بهتر است بدانید که دستگاه فتوتراپی به دو روش عمل می‌کند و در بازه‌ای کوتاه‌مدت بیلی روبین خون نوزاد را کاهش می‌دهد. این نکته را فراموش نکنید که نور مهتابی یا لامپ‌های فلورسنت مورد استفاده در منزل هیچ تاثیری بر زردی نوزاد نخواهند داشت. مکانیسم دستگاه در این دو روش به‌صورت زیر است:

• یکی از این روش‌ها کاربرد فرآیند اکسیداسیون در دستگاه است که این فرآیند اکسیژن بیشتری را به بیلی روبین موجود در خون اضافه و در نتیجه آن را در آب زیادی حل می‌کند. اکسیداسیون بیلی روبین خون را به عناصری تبدیل خواهد کرد که به‌راحتی و از طریق ادرار یا مدفوع از بدن نوزاد دفع شود. به این ترتیب عارضه زردی نوزاد بدون کوچکترین مشکلی حل می‌شود.
• دومین مکانیسم این دستگاه تولید نور در طول موجی معین مانند فلورسنت است که بیلی روبین را به دو ماده شیمیایی مهم یعنی لومی روبین و همین طور فتوبیلیروبین تبدیل می‌کند. این دو مولفه شیمیایی که اتم‌های متفاوتی به‌همراه دارند جایگاه ایزومرهای دیگر در بیلی روبین را اشغال و کبد نوزاد را راحت‌تر تجزیه می‌کنند که در نهایت دفع بیلی روبین تجمع یافته و مضر را به‌دنبال دارند.

انواع دستگاه های فتوتراپی و تاثیر هر کدام بر نوزاد

همواره توصیه می‌کنیم قبل از اجاره تجهیزات پزشکی درباره نوع دستگاه و نحوه عملکرد آن اطلاعات لازم را جمع آوری کنید. به‌طور کلی این دستگاه‌ها در دو نوع اصلی به بازار عرضه می‌شوند و هر کدام عملیات خاص خود را انجام می‌دهند که آگاهی از این دو نوع در نحوه استفاده از دستگاه زردی در خانه تاثیرگذار است. در هر دو دستگاه پوست کودک تا حد ممکن باید در معرض نور قرار گیرد که ابتدا به‌صورت آزمایشی کودک را در شرایط مور نظر قرار می‌دهند. هر دو دستگاه زمان استراحت و فعالیت خاص خود را دارند و معمولا پس از دو ساعت فعالیت باید ۱ ساعت خاموش باشند تا در این فاصله شیر‌دهی با تعویض پوشک نوزاد انجام ‌‌شود.

فتوتراپی معمولی

در این نوع درمان تمام بدن نوزاد به جز چشم‌ها و اندام تناسلی با قرارگرفتن زیر نور فلورسنت یا لامپ هالوژن تحت درمان قرار می‌گیرد.

فتوتراپی فیبروپتیک

در این روش کودک را روی یک پتوی مخصوص که دارای کابل های فیبروپتیک است قرار می‌دهند تا نور از طریق این کابل‌ها به پشت کودک تابیده شود.

نکات مهم در خصوص افزایش سرعت بهبودی دستگاه زردی نوزاد

جهت بالا بردن سرعت بهبودی عارضه زردی توسط دستگاه‌های فتوتراپی سه عامل مهم وجود دارند که به ترتیب زیر با آن‌ها آشنا می‌شوید:

دوز و میزان فتوتراپی

این عامل یکی از مهم‌ترین پارامترها جهت سرعت‌ بخشی به روند سلامت نوزاد محسوب می‌شود. دوز فتوتراپی اغلب با شدت نور، طول موج نور، بخشی از بدن که در معرض نور است و همین‌طور فاصله نوزاد با نور درحال تابش(فاصله استاندارد ۵۵ سانتی متر) در ارتباط است. اغلب دستگاه‌های قابل استفاده نور مد نظر را از لامپ‌های هالوژن، فلورسنت، دیودهای ساطع کننده و همین‌طور تشک‌های مجهز به فیبر نوری به بدن نوزاد منتقل می‌کنند.

نور آبی

از آنجا‌که نور آبی بیشترین تاثیر را در درمان زردی نوزاد دارد، عموما از آن در دستگاه‌های فتوتراپی استفاده می‌شود. این نور به‌راحتی جذب مولکول‌های بیلی روبین می‌شود و به تجزیه و دفع سریع‌تر آن‌ها کمک می‌کند.

لامپ دستگاه

هر چه لامپ‌های استفاده شده در دستگاه کم‌تر باشند میزان تاثیرگذاری آن‌ها در درمان زردی نوزاد بیشتر خواهد شد. لامپ‌های فلورسنت طول عمری برابر دو هزار ساعت و لامپ های LED تا بیست هزار ساعت دارند؛ به‌همین خاطر فلورسنت اصلی‌ترین انتخاب برای این درمان است.

اپلیکیشن نگهداری کودکان

با پیشرفت تکنولوژی در سال ۲۰۲۴ و افزایش دسترسی به دستگاه‌های فتوتراپی خانگی، والدین حالا بیش از پیش می‌توانند در مراقبت‌های بهداشتی نوزاد خود نقش فعال‌تری ایفا کنند. استفاده از اپلیکیشن‌های موبایلی برای رصد میزان بیلی روبین و دستورالعمل‌های مراقبتی متناسب با سن و وضعیت نوزاد، امکان پیگیری دقیق‌تر و مداوم‌تری را برای والدین فراهم می‌آورد. این اپلیکیشن‌ها که توسط متخصصین اطفال و مهندسین نرم‌افزار طراحی شده‌اند، به‌طور خاص برای کمک به والدین در مدیریت زردی نوزادان و انجام درمان‌های خانگی بهینه ساخته شده‌اند. با بهره‌گیری از این فناوری‌های نوین، درمان زردی نوزادان نه تنها کارآمدتر می‌شود بلکه استرس و نگرانی والدین نیز به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.

سخن پایانی

دستگاه‌های درمان زردی نوزاد به‌عنوان روش‌های نور درمانی بهترین راهکار جهت بهبودی سریع‌تر زردی نوزادان محسوب می‌شوند. دستگاه فتوتراپی طی فرآیندهای خاص خود به کاهش بیلی روبین موجود در خون نوزاد می‌پردازد و با تبدیل این ماده به عناصر جزئی‌تر آن‌ها را از طریق ادرار و مدفوع نوزاد دفع می‌کند. اغلب نوزادانی که به دنیا می‌آیند با تشخیص پزشک حدود دو هفته به دستگاه منتقل می‌شوند و در صورت عدم بهبودی باید بستری و خون آن‌ها تعویض شود. ممکن است نگهداری از نوزاد در خانه صورت گیرد که باید قبل از هر چیز نحوه استفاده از دستگاه زردی در خانه را آموزش دید.دستگاه‌های فتوتراپی از اثرات منفی بسیار کمی برخوردارند و بهترین و منطقی‌ترین روش درمان زردی شناخته می‌‌شوند.