اختلال رشد در کودکان چیست و چه علائمی دارد؟ احتمالا بارها شنیده‌اید که کودکی از رشد قابل انتظار برخوردار نیست و روند عادی را طی نمی‌کند. در بسیاری از کودکان دیده می‌شود که روند رشد دارای تاخیرهای موقتی و جزئی است و این عامل منجر به نگرانی والدین می‌شود. برخی از نوزادان و کودکان بنا به‌دلایلی از جمله ژنتیک، تاثیر عوامل محیطی، رشد ناکافی در رحم مادر و… در دوره رشد دچار مشکلات و اختلالاتی میشوند، به‌نحوی که استانداردهای لازم رشد را طی نمی‌کنند. انواع اختلال رشد در نوزاد و کودک شکل می‌گیرد که درمان به موقع آن‌ها کلید بهبود هر چه سریع‌تر فرزند است. در این مقاله با مشکلات رشد و اختلالات این مسیر بیشتر آشنا خواهید شد، تا پایان با ما بمانید.
اختلال رشد در کودکان چیست؟
تا به‌حال پیش آمده که حس کنید کودکتان در مقایسه با هم سن و سال‌هایش دیرتر موضوعی را متوجه شود یا انجام امور عادی و روزمره برای او سخت شده باشد؟ قطعا این موضوع هر پدر و مادری را ناراحت خواهد کرد، اما باید به فکر چاره‌ای برای این موضوع بود. شایان ذکر است که دیرتر رشد کردن با رشد نکردن یا سخت رشد کردن فرق دارد، برخی کودکان تنها کمی دیرتر رشد می‌کنند که این یک امر طبیعی و ژنتیکی است. اما وجود اختلال و نقص در رشدو عدم پیشرفت کودک در پروسه رشد موضوع مهمی است که باید بررسی شود و از رایج ترین بیماری ها در نوزادان به‌شمار می‌رود. برای مثال در صورت مشاهده هرگونه عدم تغییر در وزن کودک یا نوزاد در مقایسه با هم سن و سال‌های او احتمالا دچار اختلال رشد است که باید سریعا درمان شود.
انواع اختلال رشد در کودکان و نوزادان
همان‌طور‌که گفته شد بیماری‌های زمینه‌ای و ژنتیکی یا شخصی از اصلی‌ترین دلایل اختلال رشد کودکان محسوب میشوند. از انواع اختلال رشد در نوزادان و کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم رشد استاندارد
شاید عدم رشد کافی به تنهایی یک اختلال به حساب نیاید، اما می‌تواند از نشانه‌های یک بیماری جدی باشد که رشد کودک یا نوزاد را به تاخیر انداخته است. عدم رشد استاندارد و کافی که عموما به‌صورت مشکل در غذاخوردن ظاهر می‌شود در کودکان زیر ۳ سال رایج است. اختلالاتی مانند عفونت دستگاه گوارش، مشکلات بلع و هضم غذا در دستگاه گوارش و… از اصلی‌ترین دلایل این مشکل هستند.
بیماری غدد درون ریز
کمبود یا زیاد بودن هورمون‌ها از اصلی‌ترین دلایل اختلال در رشد کودک و نوزاد به‌حساب می‌آیند. برای مثال کمبود هورمون رشد اختلالی است که مستقیما روی غده هیپوفیز تاثیر می‌گذارد و هورمون کافی برای رشد طبیهی کودک را تولید نمی‌کند.
سندرم خطرناک ترنر
وجود یک کروکوزوم X در دختران منجر به شکل‌گیری این سندرم و اختلال در رشد آن‌ها می‌شود. قد کوتاه و عدم رشد جنسی طبیعی از علائم اختلال رشد در کودکان به‌ویژه دختران است.
علائم اختلال رشد در کودکان
نکته حائز اهمیت و مهم اینجاست که علائم اختلال در رشد کودکان ممکن است متفاوت بوده و در هیچ کودکی شبیه به دیگری نباشد. در برخی موارد با دیدن این علائم می‌توان از تشدید وضعیت جلوگیری کرد، برای مثال برخی والدین با اجاره دستگاه زردی نوزاد و خواباندن کودک در آن از ایجاد مشکلات بعدی جلوگیری می‌کنند که این راحت‌ترین اقدام ممکن است. همان‌طور‌که گفته شد این اختلالات تحت تاثیر مسائل ژنتیکی، عوامل محیطی، جنسیت و… شکل می‌گیرند اما مهم‌ترین علائم اختلال در رشد نوزاد و کودک به قرار زیر هستند:
- خستگی همیشگی
- تحریک‌پذیری
- قد غیر استاندارد مطابق با سن کودک
- وزن غیر استاندارد مطابق با سن کودک
- خواب آلودگی
- عدم واکنش‌های عادی مانند لبخند زدن به محرک‌های بیرونی
- تاخیر در روند رشد حرکتی
- وجود مشکلات عدیده در پروسه یادگیری
درمان اختلال رشد در کودکان
بسته به نوع اختلال شکل گرفته در نوزاد می‌توان از روش‌های درمانی مختلف استفاده کرد. به‌طور کلی درمان اختلال رشد در کودکان رابطه مستقیمی با دلیل شکل‌گیری آن دارد. با توجه به اینکه اختلالات در رشد ارتباط مستقیم و پایداری با تغذیه کودک دارند اصلاح تغذیه اصلی‌ترین راه درمان این مشکل شناخته می‌شود. شایان ذکر است که در اختل رشد ارگانیک باید به فکر درمان‌های اضافی جهت برطرف کردن مشکلات زمینه‌ای بود. پیروی از یک رژیم تغذیه مناسب و سالم در اسرع وقت کمک بزرگی به برطرف کردن این مشکلات خواهد کرد. مکمل‌های خوراکی یا شیرخشک‌های استاندارد از مهم‌ترین راه‌های تقویت کودک به‌شمار می‌روند. اما نباید از فایده شیر مادر برای مادر و نوزاد غافل شد.
چنانچه عوامل اجتماعی و روان شناختی موجب اختلال در رشد کودک شده باشند درمان باید به‌صورت اختصاصی و بر تمام اعضای خانواده صورت گیرد. رفتار و واکنش والدین در برابر مشکلات کودک و همین‌طور طول درمان او شرط اساسی در بهبود فرد است. به‌همین خاطر روان شناسان و مشاوران تاکید زیادی روی برقراری جو دوستانه و صمیمی در خانواده دارند تا روند درمان اختلال رشد فرزند به بهترین شکل ممکن طی شود.
دلایل اختلال رشد در کودکان
پزشکان دلایل اختلال رشد در کودکان را عوامل مختلفی می‌دانند که بسته به شرایط خانوادگی، جنسیت، سن، ژنیک، محیط و… از هر کودک به کودک دیگر متفاوت است. اما اصلی‌ترین این دلایل را می‌توان در موارد زیر برشمرد:
عدم دریافت کالری کافی
عدم دریافت کالری به اندازه و کافی به دلیل شیر خشک یا شیر مادر بی‌کیفیت و غیراستاندارد را می‌توان از مهم‌ترین دلایل عدم دریافت کالری کافی فرزند به‌شمار آورد.
کم خوردن غذا
چنانچه کم غذا خوردن کودک همیشگی و عامل اختلال در رشد شود به احتمال زیاد با نشانه‌هایی مانند فلج مغزی، شکاف کام یا حتی اوتیسم همراه باشد.
اختلال در دستگاه گوارش
مشکلاتی مانند رفلاکس معده، اسهال مزمن، فیبروز کیستیک، انسداد روده، بیماری کبدی یا سلیاک از دلایل عدم رشد کافی یا اختلال در پروسه رشد کودک شناخته میشوند.
بیماری مزمن
گاهی بیماری‌های مزمن مانند بیماری ریوی، قلبی یا غدد درون ریز در کودک می‌تواند عامل عدم رشد کافی او به‌حساب آید.
عفونت
عفونت نیز از رایج ترین بیماری ها در نوزادان به‌حساب می‌آید که مستقیما روی روند رشد آن‌ها تاثیرگذار است.
اختلال متابولیک
گاهی جذب، تجزیه یا دریافت انرژی از غذا و مواد خوراکی برای بدن بسیار سخت می‌شود که منجر به کم غذایی یا استفراغ کودک و در نهایت ایجاد انواع اختلال رشد در نوزادان او خواهد شد.
