این روزها که بیماری ویروس کرونا مردم سراسر جهان را درگیر کرده است و معمولا ریه‌ها این دسته بیماران دچار مشکلاتی می‌شود، دانستن اطلاعاتی درباره علائم کمبود اکسیژن خون می‌تواند از بروز مشکلات بیشتری جلوگیری کند.
خون شما اکسیژن را به اندام‌ها و بافت‌های بدن شما می‌رساند. کمبود اکسیژن خون زمانی ره می‌دهد که سطح اکسیژن خون شما کم است. هیپوکسمی می‌تواند در اثر شرایط مختلفی از جمله آسم، ذات الریه و بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) ایجاد شود. این یک وضعیت پزشکی جدی است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد هیپوکسمی یا همان کمبود اکسیژن خون؛ علل آن و نحوه درمان آن این مقاله را تا پایان مطالعه کنید.
هیپوکسی در مقابل هیپوکسمی
هیپوکسی (Hypoxia) و هیپوکسمی (hypoxemia) به دو مورد متفاوت اشاره دارد. در حالی که هیپوکسمی به کمبود اکسیژن خون شما مرتبط است، هیپوکسی به سطوح پایین اکسیژن در بافت‌های بدن شما اشاره دارد. این دو می‌توانند گاهی، اما نه همیشه، با هم اتفاق بیفتند.
به طور کلی، وجود هیپوکسمی نشان دهنده هیپوکسی است. این موضوع منطقی است زیرا اگر سطح اکسیژن در خون شما کم باشد، بافت‌های بدن شما نیز احتمالا اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند.
انواع کمبود اکسیژن خون
انواع مختلفی از هیپوکسمی وجود دارد و نوع آن بستگی به مکانیسمی دارد که از طریق آن سطح اکسیژن خون کاهش می‌یابد.
عدم تطابق تهویه با پرفیوژن
این شایع‌ترین نوع هیپوکسمی است. تهویه (Ventilation) به تامین اکسیژن در ریه‌ها اشاره دارد، در حالی که پرفیوژن به تامین خون به ریه‌ها مرتبط است.
تهویه و پرفیوژن در یک نسبت اندازه گیری می‌شوند که به آن نسبت V / Q می‌گویند. به طور معمول، درجه کمی ازعدم تطابق در این نسبت وجود دارد اما اگرعدم تطابق خیلی زیاد شود، ممکن است مشکلاتی رخ دهد.
دو دلیل برای عدم تطابق پرفیوژن تهویه وجود دارد:
- ریه‌ها اکسیژن کافی دریافت می‌کنند اما جریان خون کافی وجود ندارد (نسبت V / Q افزایش یافته است).
- جریان خون به ریه‌ها وجود دارد اما اکسیژن کافی وجود ندارد (کاهش نسبت V / Q).
شانت
به طور معمول، خون بدون اکسیژن وارد سمت راست قلب می‌شود، برای دریافت اکسیژن به ریه‌ها می‌رود و سپس به سمت چپ قلب می‌رود تا در بقیه بدن توزیع شود. در این نوع هیپوکسمی خون بدون اکسیژن‌رسانی به ریه‌ها وارد سمت چپ قلب می‌شود.
اختلال در انتشار
هنگامی که اکسیژن وارد ریه‌ها می‌شود، کیسه‌های کوچکی به نام آلوئول را پر می‌کند. رگ‌های خونی کوچکی به نام مویرگ‌ها اطراف آلوئول‌ها را احاطه کرده‌اند. اکسیژن از آلوئول‌ها به خونی پخش می‌شود که از مویرگ‌ها می‌گذرد. در این نوع هیپوکسمی، انتشار اکسیژن در جریان خون مختل می‌شود و کمبود اکسیژن خون رخ می‌دهد.
هیپوونتیلاسیون
Hypoventilation زمانی است که دریافت اکسیژن با سرعت آهسته اتفاق می‌افتد. این مشکل می‌تواند منجر به افزایش دی اکسید کربن در خون و کمبود اکسیژن خون شود.
کمبود اکسیژن محیطی
این نوع هیپوکسمی معمولا در ارتفاعات بالاتر رخ می‌دهد. با افزایش ارتفاع، اکسیژن موجود در هوا کاهش می‌یابد. بنابراین، در ارتفاعات بالاتر، هر نفس نسبت به زمانی که در سطح دریا هستید، اکسیژن کمتری به شما می‌دهد.
علت کمبود اکسیژن خون چیست؟
شرایط زیادی وجود دارد که می‌تواند باعث هیپوکسمی شود. این بیماری می‌تواند به علت موارد زیر رخ دهد:
- سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS)
- کم خونی
- آسم
- لخته شدن خون در ریه (آمبولی ریه)
- یک ریه از بین رفته
- نقص یا بیماری مادرزادی قلب
- COPD
- مایع در ریه (ادم ریوی)
- ارتفاعات بالا
- بیماری بینابینی ریه
- داروهایی که سرعت تنفس را کاهش می‌دهند، مانند برخی از مواد مخدر و بی‌حس کننده ها
- پنومونی
- اسکار در ریه‌ها (فیبروز ریوی)
- آپنه خواب
شرایط مختلف می‌تواند به طرق مختلف باعث هیپوکسمی شود. در ادامه به چند نمونه نگاه می‌کنیم:
- COPD یک بیماری مزمن است که در آن جریان هوا در ریه ها مسدود می شود. تخریب دیواره آلوئول ها و مویرگ های اطراف در COPD می تواند منجر به مشکلاتی در تبادل اکسیژن شود که می تواند منجر به کمبود اکسیژن خون شود.
- کم خونی وضعیتی است که در آن گلبول های قرمز کافی برای حمل موثر اکسیژن وجود ندارد. به همین دلیل، فرد مبتلا به کم خونی ممکن است کمبود اکسیژن خون را تجربه کند.
علاوه بر این، هیپوکسمی می‌تواند نشانه بیماری دیگری مانند نارسایی تنفسی باشد. نارسایی تنفسی زمانی رخ می‌دهد که اکسیژن کافی از ریه‌ها به خون شما نرسد. بنابراین، کمبود اکسیژن خون می‌تواند نشانگر نارسایی تنفسی باشد.
هیپوکسمی در نوزادان
هیپوکسمی گاهی اوقات می‌تواند در نوزادان مبتلا به نقص مادرزادی قلبی یا بیماری رخ دهد. در واقع، اندازه گیری سطح اکسیژن در خون برای غربالگری نوزادان منبع مطمئن برای نقایص مادرزادی قلب استفاده می‌شود. نوزادان نارس نیز در مقابل هیپوکسمی آسیب‌پذیر هستند، به خصوص اگر روی دستگاه تنفس مصنوعی قرار داده شده باشند.
کمبود اکسیژن خون چه علائمی دارد؟
فرد مبتلا به هیپوکسمی ممکن است علائم زیر را تجربه کند:
- تنگی نفس
- سرفه یا خس خس سینه
- سردرد
- ضربان قلب سریع
- احساس سردرگمی یا گیجی
- رنگ آبی برای پوست، لب‌ها و ناخن‌ها
چگونه کمبود اکسیژن خون را تشخیص دهیم؟
به منظور تشخیص هیپوکسمی، پزشک شما یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد که در طی آن قلب و ریه‌های شما را بررسی می‌کند. همچنین آن‌ها ممکن است رنگ پوست، ناخن‌ها یا لب‌های شما را بررسی کنند.
برخی از آزمایشات وجود دارد که آن‌ها می‌توانند برای ارزیابی سطح اکسیژن و تنفس شما انجام دهند. این آزمایشات شامل موارد زیر می‌شود:
- پالس اکسیمتری: با استفاده از حسگری که روی انگشت شما قرار می گیرد، سطح اکسیژن خون را اندازه گیری می کند.
- آزمایش گاز خون شریانی: از یک سوزن برای گرفتن نمونه خون از شریان برای اندازه گیری سطح اکسیژن خون استفاده می کند.
- آزمایش‌های تنفسی: ممکن است تنفس شما را از طریق دستگاه یا با تنفس در لوله ارزیابی کند.
چگونه می توان هیپوکسمی را درمان کرد؟
از آنجایی که هیپوکسمی به کمبود اکسیژن خون مرتبط است، هدف از درمان تلاش برای افزایش سطح اکسیژن خون به حالت طبیعی است.
برای درمان هیپوکسمی می‌توان از اکسیژن درمانی استفاده کرد. این روش ممکن است شامل استفاده از خرید یا اجاره ماسک و لوله‌های تنفسی برای دریافت اکسیژن مکمل باشد که روی بینی شما بسته شده است.
همچنین هیپوکسمی می‌تواند ناشی از یک بیماری زمینه‌ای مانند آسم یا ذات الریه باشد. اگر یک بیماری زمینه‌ای باعث هیپوکسمی شما شده باشد، پزشک شما برای درمان آن وضعیت نیز تلاش خواهد کرد.
این بیماری چه عوارضی دارد؟
اندام‌ها و بافت‌های بدن شما برای عملکرد صحیح به اکسیژن نیاز دارند. در غیاب اکسیژن کافی ممکن است به اندام‌های حیاتی مانند قلب و مغز آسیب وارد شود. هیپوکسمی در صورت‌عدم درمان می‌تواند کشنده باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر تنگی نفس به طور ناگهانی ظاهر شد و بر توانایی عملکرد شما تأثیر می‌گذارد، همیشه باید به دنبال مراقبت‌های فوری پزشکی باشید.
در برخی موارد دیگر، تنگی نفس به خودی خود همچنان می‌تواند نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشد. اگر هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، باید حتما با پزشک خود ملاقاتی داشته باشید تا در مورد آن‌ها صحبت کنید:
- تنگی نفس که با حداقل فعالیت یا زمانی که در حال استراحت هستید، رخ می‌دهد.
- تنگی نفس که با ورزش رخ می‌دهد و بدتر می‌شود.
- بیدار شدن ناگهانی از خواب با تنگی نفس.
سخن پایانی
هیپوکسمی زمانی است که سطح اکسیژن خون شما کم است. انواع مختلفی از هیپوکسمی وجود دارد و بسیاری از شرایط مختلف می‌توانند باعث کمبود اکسیژن خون شوند. هیپوکسمی یک بیماری جدی است و در صورت‌عدم درمان می‌تواند منجر به آسیب اندام یا حتی مرگ شود. اگر تنگی نفس دارید که به طور ناگهانی رخ می‌دهد و بر توانایی عملکرد شما تأثیر می‌گذارد، همیشه باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. امیدوارم از مطالعه این مقاله لذت برده باشید.
